Terugblik op het filosofiejaar van Human

In juni ging het nieuwe seizoen van Het Filosofisch Kwintet (hierna: HFK) van start. In vijf afleveringen vraagt presentator Clairy Polak haar vier tafelgasten zich voor te stellen hoe over twee generaties wordt teruggekeken op problemen, oplossingen en het handelen van nu. 'In feite gaat het over het heden, maar we bevrijden ons van het heden door vanuit de toekomst naar het nu te kijken,' vertelt Clairy ons. 'Als we in 2050 terugkijken naar 2018 zouden we waarschijnlijk hele andere maatregelen genomen hebben. In de nieuwe serie kijken we aan de hand van vijf scenario’s naar wat we dan anders hadden kunnen doen, samen met stamgast Philipp Blom.' 

De redactie van HFK  interviewden voor human.nl de verschillende gasten. Bijvoorbeeld filosoof Daan Rovers, over digitalisering en het gevaar daarvan voor het publieke debat. 'Er ontstaat wel een soort onmacht. Het publieke debat gaat over het samenbrengen van mensen die ook politieke macht kunnen uitoefenen. Dat gaat dus over ons als burgers. Vroeger was dat beperkt tot één regering en één natie. Maar dat is nu wel anders. Je hebt over het internet contact met mensen over de hele wereld met wie je helemaal geen politieke gemeenschap vormt. Als het gaat over oplossingen moet je wel meenemen dat het publieke debat grotendeels is losgezongen van de politieke machtssfeer.' 

Nieuw dit seizoen is de podcast van HFK. Een 'totale podcastfanaat' mailde de redactie met de vraag of we de afleveringen niet konden uitbrengen als podcast. We vroegen twee medewerkers van Human het eens te testen. De één maakte een lange wandeling met de aflevering in zijn oor, de ander probeerde het tijdens het koken. Conclusie: met een paar kleine aanpassingen moet dat mogelijk zijn.

We stelden het voor aan NPO Radio 1, en ook zij raakten enthousiast. Aan het werk, en niet veel later was hij daar. De vijf afleveringen van Het Filosofisch Kwintet 2018 zijn hier nu te beluisteren als podcast. Fijn voor in de trein, op de fiets, tijdens het koken, of tijdens een lange wandeling. Of waar je maar wilt.

Doe hier de test en ontdek hoe jij op de toekomst reageert.

De maand augustus stond voor Human in het teken van Change your mind.  In deze serie gaat Harvard-professor Michael Sandel met een groep millennials in gesprek over actuele morele dilemma’s. 'Een groot gevaar van deze tijd is dat mensen denken dat het wij tegen zij is. Dat mensen de polarisatie vanzelfsprekend vinden. Dat is een vergissing,' vertelt Sandel ons.

De deelnemers komen van over de hele wereld. Een van hen is Alexander Velichkov (24) uit Bulgarije. In 2013 kwam hij naar Amsterdam om filosofie te studeren. 'Gek genoeg voel ik me het meest verbonden met de mensheid als ik met abstracte problemen worstel. Er zit zoveel schoonheid in de diepgang van filosofie. In deze periode van mijn leven zou het als een verlies voelen als ik me ergens anders mee bezig zou houden,' aldus Velichkov. We interviewden alle deelnemers voor human.nl. 

Columnist Han Lips schreef in het Parool een stuk over Change your mind. 'Het was een bloedserieuze College Tour, zonder hoofdgast, op een bloedhete avond. Gelukkig zorgde panellid Lucky Fonz III voor een vrolijke noot: "Ik wil een democratie waarin idioten ook een stem hebben. Maar ik wil dan wel dat ze in het parlement worden vertegenwoordigd door slimme mensen."'

In de serie Brainwash Talks van Human spraken ook dit jaar weer veel filosofen, wetenschappers en schrijvers uit binnen- en buitenland over voor hen essentiële waarden, die onder spanning staan.

Bijvoorbeeld schrijver Maartje Wortel, die het heeft over de kracht van twijfel. 'Dankzij schrijver Clarice Lispector – uiteraard zelf een intellectueel – ben ik pas werkelijk vergroeid geraakt met het idee dat er verschillende manieren van weten bestaan, dat lang niet al het weten berust op feitelijke kennis, sterker nog: dat feitelijke kennis uiteindelijk – hoe handig en waardevol het ook kan zijn – de minst interessante of dan toch zeker de minst elegante manier van weten is. Het weten moet vrij zijn van weten. Dat is misschien wat leven is.' 

Rondom het Wereldkampioenschap voetbal zond Human deze zomer een aantal speciale edities van Brainwash Talks uit. We vroegen schrijver Abdelkader Benali, filosoof Lammert Kamphuis, taalwetenschapper René Appel en journalist Bert Wagendorp om iets te vertellen over een voetbalfenomeen dat ook buiten het veld van waarde is. Daarop aansluitend maakten we een test waarin een elftal citaten op een rij staan met de vraag: is deze van een voetballer of van een filosoof? Kijk hier hoe jij scoort.

Brainwash Radio  was dit jaar ook weer één keer per maand te beluisteren op Radio 1. In juli was er daarbovenop gedurende twee weken Brainwash Zomerradio. In tien afleveringen spreekt presentator Floortje Smit met filosofen, wetenschappers, theatermakers en schrijvers over de muziek die vormend is geweest voor hun identiteit en voor hun denken. 'De nacht geeft een speciale sfeer,' vertelde Smit in een interview. 'Het is een heel mooi moment om het over wat grotere onderwerpen te hebben. Een nachtelijk gesprek levert vaak wat meer openhartigheid op dan overdag. Bij daglicht ziet alles er toch anders uit en klinkt alles ook anders.'

In de vierdelige serie Onbehagen  van Human en VPRO, die in april werd uitgezonden, onderzoekt schrijver en columnist Bas Heijne waarom de idealen van onze beschaving steeds verder onder druk komen te staan. 'De menselijke behoefte aan bedding en samenhang is verontachtzaamd. Heel veel discussies over identiteit, cultuur en integratie gaan eigenlijk over dat gebrek aan samenhang,' vertelt Heine in een interview.

Regisseur Geert Rozinga mocht voor Onbehagen  in een digitale berg archiefbeelden duiken. Zevenhonderd van die beelden verwerkte hij uiteindelijk in iedere aflevering. 'Het is een helse zoektocht om dat alles bij elkaar te brengen op zo'n manier dat het niet willekeurig lijkt. Dat is extreem ingewikkeld,' aldus Rozinga, die voor de serie inspiratie haalde uit de documentaires van BBC-filmmaker Adam Curtis. 'Maar als het lukt, dan hebben we ook wat.' 

Heijne sprak voor de serie met negen grote denkers, afkomstig van over de hele wereld. Een deel van die opnames zijn verwerkt in de uitzendingen. De complete interviews staan op onze website. Zo ook die met de invloedrijke Kremlin-ideoloog Aleksandr Doegin, ook wel bekend als 'het brein van Poetin'. Zijn extreme opvattingen over democratie en samenleving maken hem tot een controversieel figuur. 'Ik ben een onafhankelijke denker. Ik val buiten de gebruikelijke drie politieke classificatiesystemen, want ik ben geen liberaal, geen communist, en geen fascist. Ik behoor tot een vierde politieke stroming waar geen naam voor is, dus word ik vaak onterecht extreem-rechts, alt-right, of soms ook alt-left of neo-communistisch genoemd. Wat ik in ieder geval wél ben, is een anti-liberaal.'

Waarschijnlijk smaakte Onbegagen  voor Bas Heijne naar meer, want na de opnames besloot hij te stoppen met zijn wekelijkse column in het NRC en meer zelf op pad te gaan. In juni schreef hij zijn laatste column.

In september en oktober zond Human het programma Stine boekt sterren  uit. In iedere aflevering heeft filosoof en boekenwurm Stine Jensen een bekende Nederlander te gast. Ze geeft hen een boek, waardoor zij zelf geraakt werd en waarvan ze denkt dat haar gast, maar ook de kijker, er echt iets aan heeft.

‘Het begon als een klein ideetje, meer als een soort grapje, om een ster een boek te geven. Soms zag ik iemand in de media iets doen, en dacht ik: ‘ah, die zou dit of dat boek moeten lezen!’ Toen ik als spreker bij het Mag Het Licht Aan festival was, deed ik dat voor het eerst live, bij Typhoon die daar optrad,' vertelt Jensen op onze website. 'Voor de gelegenheid had hij Christiane Northrup geïnterviewd, een arts die zich bezighoudt met de overgang. Het was opvallend dat Typhoon dit onderwerp zo aan het hart ging, en dat hij bezong hoe zwaar jonge vrouwen het in het leven hebben. Ik gaf hem toen het boek van Tim Samuels over mannelijkheid: Who stole my spear? Want ik vroeg me af: hoe zit het eigenlijk met de jonge mannen?'

Op onze website kun je lezen waar de boeken in Stine boekt sterren  over gaan.

In november ging filosoof Ad Verbrugge voor het Human programma Onderstromen  op reis, op zoek naar wijsheid. Die zoekt hij niet bij filosofen of wetenschappers, maar in het alledaagse leven. Verbrugge vaart hiervoor langs de kustplaatsen van Nederland. In zijn koffer zit de Odyssee van Homerus, het epos vol verhalen over levensvragen.

Het NRC noemde de tweede aflevering van de serie in een recensie een 'prettige filosofische reportage'.  Verbrugge land hierin met een reddingsboot aan in Bloemendaal. Daar onderzoekt hij de roes.

Nederland op de sofa  wordt vanaf begin deze maand door Human uitgezonden. De spelshow over de geluksindustrie laat de gevolgen zien van onze eeuwige jacht op geluk. Het houdt ons een spiegel voor en toont een beeld waar om gelachen kan worden maar dat eveneens confronterend is. In iedere aflevering wordt een thema uitgediept: geld, gezondheid, liefde en beroemdheid.

Journalist Hanneke Groenteman is een van de teamcaptains. We vroegen haar wat geluk voor haar betekent. 'Geluk overkomt je maar heel af en toe heel even. Dan overvalt je een geluksgevoel, terwijl je er eigenlijk helemaal niet speciaal naar op zoek was. Maar ik ben al blij met een gevoel van tevredenheid.'

Teamcaptain en psychiater Damiaan Denys vroegen we waarom het ons vaak niet lukt om gelukkig te zijn. 'Daar is geen eenduidig antwoord op te geven is. Maar misschien zit het antwoord verscholen in de vraag zelf: het lukt ons niet om gelukkig te zijn omdat we gelukkig willen zijn. Het is een wijdverbreid misverstand dat geluk iets is wat we kunnen nastreven.'

Test wat jouw grote geluk in de weg staat.