Terugblik op het documentairejaar van Human

We trapten ons documentaire jaar in januari af met Living to the Max.  Deze film neemt een kijkje in de wereld van de extreme sports. Terwijl we risico's overal zoveel mogelijk proberen uit te bannen bestaat er ook een wereld waarin thrillseekers en ijskonijnen strijden om de likes van het publiek, terwijl ze hun leven op het spel zetten. 

Living to the Max  is gemaakt door Hansje van de Beek, Frederick Mansell en Laurens Samsom. Het idee ontstond toen Van de Beek hoorde dat Max Verstappen de overstap maakte naar Formule 1. 'Ik kwam hysterisch de redactie oprennen en vroeg me al vrij snel daarna af waarom ik dit zo gaaf vond. Dat zijn we vervolgens gaan uitzoeken en zo ontstond Living to the Max,' vertelde ze in een interview dat de onlineredactie eind januari met haar en de andere makers had.  

Test hier hoe erge adrenalinejunk jij bent.

Februari was de maand van de documentaire Spiegeldromen. Onbevangen vertellen jongeren uit het praktijkonderwijs over de kwetsbare kanten van hun bestaan en dromen ze over de toekomst. Zo wilde Mylène later een eigen hondenoppasbedrijf. Ongeveer zes maanden nadat de film in première ging op televisie, spraken we Mylène opnieuw. Inmiddels heeft ze een nieuw toekomstbeeld voor ogen: ‘Het liefst word ik later conciërge of klassenassistent.’

Regisseur Marjoleine Boonstra over het maakproces van Spiegeldromen:  ‘Eerst schrokken de leerlingen wel dat ze hun verhaal moesten doen pratend tegen hun spiegelbeeld. Daarna werkt het heel meditatief. Het fijne is dat mensen niet afgeleid worden. Ze hebben een interieur monoloog met zichzelf en vergeten de camera. Omdat ze zo rustig naar zichzelf kijken, krijg je een momentopname van hoe ze zich daadwerkelijk voelen.’  

In oktober werd Spiegeldromen  tijdens het Nationaal Onderwijs Film Festival door de vakjury verkozen tot beste Nationale Onderwijsfilm. De documentaire heeft bovendien de publieksprijs gewonnen. Boonstra was blij verrast: 'Er waren veel heel goede films genomineerd, dus ik vond het best spannend', vertelt ze. Samen met de leerlingen zat ze in de zaal waar de documentaire opnieuw werd vertoond. 'Het was ontroerend om te zien hoe aangedaan de bezoekers reageerden op de open- en dapperheid van de hoofdpersonen. Dat zagen de aanwezige leerlingen zelf ook en dat maakte ze super trots. Hun openheid is nu beloond.'

Het juryrapport was lovend over Spiegeldromen  en de leerlingen in de documentaire: 'Het is heel bijzonder om te zien hoe Marjoleine Boonstra het vertrouwen van de leerlingen zo heeft kunnen winnen dat ze in alle openheid vertellen over de zo kwetsbare kanten van hun bestaan. Ze verschijnen groots in hun kwetsbaarheid', zo schreef de jury.

In maart kwam Een nieuwe morgen  uit, een documentaire van regisseur Kim Brand  over hoe jong en oud met elkaar samenleven. Verzorgingshuis Tuindorp Oost (Utrecht) kampt namelijk in 2016 met veel leegstand. Daarom worden de woningen onderverhuurd aan 41 jonge starters. 

Een jaar lang volgde Brand de jonge en oude bewoners. Het contact tussen de twee groepen ging niet altijd even vlekkeloos en het duurde even voordat ze aan elkaar waren gewend. ‘Eigenlijk is het echte contact tussen jong en oud pas ontstaan nadat de documentaire was afgerond’, vertelt Cuno (29) ons achteraf. ‘De opnames stonden het opbouwen van een band toch een beetje in de weg, merkten we. De ouderen werden bijvoorbeeld verlegen van de camera's en klapten dicht.’ 

Cuno woonde 2,5 jaar in de ouderenflat, maar moest in december samen met alle andere jongeren onverwachts verhuizen omdat het zorgcomplex vroegtijdig wordt gesloopt. Het sociale experiment kwam daarmee ten einde. ‘Gelukkig is er vanuit sociale verhuurders en zorginstellingen nu steeds vaker de wil om diverse groepen mensen in de leefomgeving met elkaar in contact te brengen.'

Muzikant Spinvis componeerde de muziek voor de documentaire en maakte achteraf een vijfdelige podcastserie waarin hij gesprekken voert met jong en oud - over leeftijd, liefde, dromen en meer. Zijn favoriete scènes uit Een nieuwe morgen  zijn die met pijnlijke momenten. ‘Ik herkende het: mensen kunnen zó ongemakkelijk met elkaar zijn. De kracht van een goede documentaire is dat je zonder uitleg laat zien hoe complex en gelaagd menselijke relaties zijn.’

Een nieuwe morgen was niet onze enige Human documentaire in maart. Human zond ook Schimmenspel  uit, een 2Doc over hoe Rusland op slinkse wijze de publieke opinie in West-Europa beïnvloedt.

De VPRO-gids publiceerde die maand een interview met makers Jacco Versluis en Luuk Mulder. ‘Welke partijen in Europa hebben baat bij negatieve beeldvorming rond asielzoekers? Rechts-populistische,' aldus Versluis. 'Die zijn vaak pro-Poetin en meestal voor het opheffen van de sancties tegen Rusland. Misschien komen ze zelfs aan de macht, denk aan ­Marine Le Pen die een lening kreeg van een Kremlin-gezinde bank. Allemaal goed voor Rusland.’

Vlak voordat Schimmenspel  werd uitgezonden, kwam NOS met een artikel over de uitspraken die directeur Onno Eichelsheim van de militaire inlichtingendienst in de documentaire deed. Volgens Eichelsheim is Rusland op zoek naar kwesties in Europa die scheuren in de samenleving kunnen veroorzaken. Als belangrijk voorbeeld gebruikt hij daarvoor de opkomst van het populisme.

NOS bracht het nieuws naar buiten dat de Tweede Kamer een brief wil van het kabinet met een toelichting op de uitspraken van de MIVD-directeur. Het nieuwsmedium interviewde onder onder andere SP-Kamerlid Karabulut, die de opmerkingen van Eichelsheim merkwaardig vindt. "Er worden steeds meer berichten verspreid dat de Russen eraan komen, maar we willen een concrete onderbouwing van de regering."

De documentaire A stranger came to town, die eind vorig jaar al meedeed aan de IDFA Competitie voor Nederlandse Documentaire, werd in april van dit jaar uitgezonden op NPO 2 en afgelopen oktober vertoond op het Nederlands Film Festival. De film geeft een indringend inzicht in de verloren dromen van mannen die geloofden in een nieuwe lente voor Syrië, maar die bedrogen uitkwamen. 

Thomas Vroege regisseerde de film. Hij won eerder de Europese Film Prijs met zijn werk 9 Days From my Window. Voor onze website interviewden wij hem over A stranger came to town. 'Ik hoop dat je bij het kijken van deze film, ongeacht je principes, met de personages kan meeleven - puur vanuit een menselijk gegeven en vanuit de situaties waarin mensen terechtkomen.'

A Stranger Came to Town was bovendien in maart te zien bij Movies That Matter en was geselecteerd voor de competitie Dutch Movies Matter.

Tussen april en juni kwam het nieuwe seizoen van de webserie De Locker online. Iedere week ging er een nieuwe documentaire in première bij Club HUB. In De Locker vind je verhalen van jongeren over onderwerpen die hen bezighouden, maar waar ze niet altijd makkelijk over praten. De afleveringen zijn gemaakt door jonge makers (<33) en het platform is een kweekvijver voor talent en experiment in het (online) documentairevak.

De onlineredactie van Human interviewde wekelijks de makers over het maakproces en het idee achter hun werk. Zo regisseerde Kim Faber een aflevering over Manon en haar paniekaanvallen. Ze wilde daarmee in de samenleving meer begrip creëren voor het probleem. 'Op mijn zeventiende kreeg ik zelf uit het niets last van paniekaanvallen. Ik merkte dat veel mensen het zien als aanstellerij. Daar wilde ik verandering in brengen.'

Eind november werd de Locker Een leuke ontdekking van maker Lotte van Gaalen tweede bij de Seks & Media Prijs 2018. Sociaalwetenschapper Linda Duits zat in de jury. 'Bij het zien van de documentaire kreeg ik helemaal zin om te masturberen.'

Niet meer zonder jou  ging eind september in première op het Nederlands Film Festival. ‘Ik ben heel trots op mijn familie; mijn moeder en broertje in het bijzonder. Het zijn kanjers,' vertelde Nazmiye Oral na afloop. Uitgangspunt voor deze veelbewogen en ontroerende documentaire is de voorstelling Niet meer zonder jou, waarin een vrijgevochten Nederlands-Turkse vrouw de confrontatie zoekt met haar moeder, een traditionele moslima.

Actrice Nazmiye en haar moeder Havva vierden er over de hele wereld triomfen mee; duizenden mensen bezochten de voorstelling. Maar niet de directe familie. Havva wilde niet dat zij wisten waar zij allemaal mee bezig was. Nadat zoon Mehmet toestemming heeft gegeven gaat ze door de knieën: Niet meer zonder jou wordt bij haar thuis opgevoerd. Een gebeurtenis die alle verhoudingen op scherp stelt.

Regie: Mijke de Jong

Maalstroom  ging deze maand in première. De documentaire vertelt het verhaal van de 22-jarige Syrische vluchteling Mouaz al-Balkhi, wiens levenloze lichaam in 2014 aanspoelde op het strand van Texel.

Regisseur Misja Pekel verzamelde vijfduizend amateurvideo’s van Syriërs die voor en tijdens de oorlog zijn gemaakt. Deze beelden werden aaneengesmeed tot de gedachtewereld van één zwemmer. ‘Ik wilde kijken of het mogelijk is om met dat archiefmateriaal te komen tot iets dat voelt als een herinnering. Bijna als een droom,' vertelt Pekel achteraf. 

Door Maalstroom  is hem vooral duidelijk geworden dat mensen die hier naartoe komen op zoek zijn naar het gewone en het alledaagse. 'Als je de beelden kijkt die mensen met hun mobiel hebben gemaakt, zie je dat er heel veel wordt gezocht naar wat ik en veel mensen om me heen, ook gewoon zoeken. Namelijk een veilig huis, wat vrienden en een prettig leven. Ik denk dat het ook goed is om te berichten over een Syrië dat is geweest en ergens heel erg lijkt - als het gaat om wat mensen willen - op Nederland.' 

Algemeen eindredacteur Bert Janssens was nauw betrokken bij de totstandkoming van Maalstroom. Hij een stuk over het maakproces. Hij blikt daarin terug naar Adriaan van Dis die vocht tegen zijn tranen toen Anne Vegter begin maart in De Wereld Draait Door  het gedicht voorlas, waarin zij zich voorstelde hoe het nieuws uit Nederland zou zijn als hier dezelfde verwoesting plaatsvond als in Syrië. 'Toen ik een paar dagen nadat ik voor het eerst een ruwe versie van Maalstroom  gezien had, Adriaan Van Dis terugzag in De Wereld Draait Door, dook bij zijn tranen de vlucht van die mannen in mijn hoofd op. En was er de man op het strand in Calais,' aldus Janssens.

Op 10 december 2018 bestaat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens zeventig jaar. De Verklaring garandeert basisrechten zoals privacy, veiligheid en onderwijs. Human viert dit jubileum met Vrij land,  een reeks filmische portretten waarin alledaagse levens aan de universele rechten worden verbonden.

Voor onze website interviewden we de makers Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster en Misja Pekel. 'De kracht van de serie is dat het laat zien dat mensenrechten overal aanwezig zijn,' vertelt Misja. Test hier hoe goed jij je mensenrechten kent.

In maart gingen we van start met 2Doc Kort, een serie webdocs met een duidelijk herkenbaar inhoudelijk en stilistisch profiel. Filmmakers maken bij voorkeur in de eigen omgeving persoonlijke en urgente films, als ‘video-brief’ of ‘video-dagboek’. 

In de tweede week van oktober brachten we gedurende vijf dagen iedere dag een webdoc uit over de vluchtelingencrisis. Neem bijvoorbeeld de film van regisseur Eva van Pelt. Zij volgde Nederlanders die tijdelijk vluchtelingen in huis nemen. Wij interviewden haar na de opnameperiode voor onze website en vroegen hoe het nu gaat met de gezinnen waaraan onderdak werd geboden. 'Ariya heeft na Jacobine nog bij een ander gezin gelogeerd en het valt hem best zwaar om nu alleen te wonen, zonder huisgenoten. Hij mist zijn moeder vooral, met wie hij bijna dagelijks contact heeft via Skype.'

Het idee van 2Doc Kort kwam van documentairemaker en producent Jos de Putter. Hij wilde korte versies van documentaires voor online maken. Inmiddels verschijnen deze 'webdocs' ook regelmatig op televisie onder de titel 2Doc Kort.

Tijdens IDFA zond NPO 2 zes webdocs uit: het beste van 2Doc Kort. Tijdens dat festival mochten wij hem voor human.nl een paar vragen stellen over het project. Bijvoorbeeld hoe hij de makers, die van over de hele wereld komen, vindt. 'Inmiddels heb ik best een groot netwerk, dus uiteindelijk was het vrij eenvoudig om makers te vinden. Die zijn overal. Dat de serie nu ook op televisie is te zien, merk ik ook. Dat geeft toch extra reuring. Gisteravond was ik op een borrel van het IDFA. Als ik daar wegga na twee uur, heb ik veertig nieuwe makers in principe. Dat is echt ongelooflijk.'