Edward Luce vertelt hoe hij op weg ging naar Berlijn toen de muur viel in 1989. ‘We hadden het idee dat de geschiedenis eindig was. Voor ons was er maar één politiek model en dat was de liberale democratie.’ Wat er gebeurde was juist het tegenovergestelde, stelt Luce: ‘Er is een sterke mindering ontstaan in democratieën vanaf 2000. Dat had ik in 1989 niet kunnen voorspellen’.

Volgens Luce lag de focus in de jaren negentig op Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dat model van Angelsaksisch kapitalisme overwint alles en staat boven aan de ladder, terwijl andere landen op de onderste treden staan. Het valt Luce op dat in de jaren negentig de inkomens in het Westen gestagneerd zijn. Werknemers hebben te maken met toenemende onzekerheid, bijvoorbeeld door flexibele contracten. Het vertrouwen in de politici neemt daarom af. Luce: ‘De lijm van de democratie is vertrouwen. En de olie, om de metaforen te mixen, is participatie.’

Luce geeft aan dat er in het Westen een gevoel van onzekerheid heerst. Burgers kiezen niet meer voor links, maar eerder voor het populistische rechts. Zij zijn anti-establishment. Mensen willen hun gevoel van controle terug. ‘Ik denk dat dit de emotie verklaart in de voormalige arbeidersklassen in Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten en andere landen. Zij kunnen zich inleven in de boodschap van rechts. Het spreekt hen persoonlijk aan.’

Heeft globalisering effect op het gevoel van onbehagen? Luce: ‘Ik denk dat globalisering er wel deel van uit maakt. Als je het over globalisering hebt, dan moet je ook het effect van technologie behandelen.’ Hij legt uit dat de werkgelegenheid zich verplaatst naar het oosten of dat werk overgenomen wordt door robots. We kunnen door de snelle ontwikkeling van technologie niet meer zo ver in de toekomst kijken.

11 september gaf de Amerikaanse politiek een ommezwaai. In 2008 ontstond de economische recessie in het Westen, terwijl er juist groei ontstond in China en India. ‘Vrijheid is tussen 2006 en 2017 consistent afgenomen. Het Chinese model trekt meer aan. Het Westerse model wordt ouderwetser, kwetsbaarder en minder zeker.’

Europa omvat veel landen en mag nooit falen, zegt Luce. In de Nederlandse politiek zijn er andere ontwikkelingen dan in Oostenrijk. Meer macht aan het Europese Parlement geven is een dooddoener voor de machtsverhouding van nationale parlementen. Volgens Luce zou het dan ook in andere landen zo kunnen gaan als in Groot-Brittannië.

Automatisering, globalisering en robotisering: hoe moeten we hiermee omgaan? Luce: ‘We kunnen trainingen aanbieden zodat werknemers zelfverzekerd kunnen bewegen in de hedendaagse werkwereld.’ Hij legt uit dat ook de sociale zekerheid en de verzorgingsstaat in moeten spelen op de mobiele economie. ‘We missen niet de ideeën, die zijn er genoeg. Wat er mist is een politiek systeem die de ideeën implementeren.’

Vroeger discussieerden mensen met elkaar op het plein. Er werden verschillende ideeën gespuid, afgeschoten en opnieuw gevormd. Tegenwoordig bestaat er sociale media, maar volgens Luce zijn niet alle sociale mediakanalen met elkaar verbonden. Hierdoor ontstaat er geen basisgedachtegoed omdat de kanalen versplinterd zijn. Want wat is dan een feit en wat fictie? Luce: ‘Ik heb geen veelomvattende oplossing, maar een deel van de oplossing moet vanuit de elite en overheidsorganen komen. Zij moeten begrijpen waardoor het algemene vertrouwen is verminderd.’

De politiek en de economie lopen scheef. De politiek zorgt voor een gevoel van chaos bij mensen. De economie groeit alleen maar. ‘Het lijken twee universa.’ Deze tweedeling moet volgens Luce in de toekomst wel weer bij elkaar komen. ‘Dit kan niet voortduren tot in de eeuwigheid.’

‘Saamhorigheid is de laatste tien, vijftien, twintig jaar aan het verdwijnen. Het is weg. Het is de plicht van midden links –en rechts om solidariteit teweeg te brengen, slimme solidariteit.’ Luce: ‘We hebben meer met elkaar gemeen, meer zorgen gemeenschappelijk, dan dat details ons verdelen. Dat moet heruitgevonden worden.’