Jos de Putter kwam als documentairemaker en producent op het idee om korte docu's voor online te maken. Hoe verschillen die van documentaires op televisie?

Droogte in Kaapstad, censuur in China of de Brexit in Noord-Ierland: wat betekenen deze headlines  eigenlijk voor mensen in de praktijk? In 2Doc Kort, documentaires speciaal voor het internet gemaakt, vertelt een filmmaker hoe een belangrijke ontwikkeling in de wereld haar of hem persoonlijk raakt.

Hoe maak je documentaires voor online?

'De kijker moet direct worden aangesproken door de maker of de hoofdpersoon. In de eerste persoon enkelvoud. Je zou het genre een videobrief kunnen noemen, of een videodagboek. Bij televisie, en bioscoop helemaal, heb je de ruimte en de tijd hebt om meegenomen te worden. Die beleving is anders bij online kijken. Op het internet moet je directer worden toegesproken om meegenomen te worden.' 

'Wát er vervolgens wordt verteld, dat is wat van belang is voor de maker of de hoofdpersoon. Iets wat direct impact heeft op zijn of haar bestaan. Als het goed is, is dat voor de kijker onmiddellijk herkenbaar. Het is vaak gerelateerd aan urgente thema’s of zelfs aan direct nieuws. 2Doc Kort heeft twee elementen: het is een persoonlijke vertelling en aan de andere kant is het thema urgent.'

De persoonlijke vertelling is niet nieuw toch?

'Die persoonlijke stijl is de herwaardering van 'new journalism', een journalistieke stroming uit de jaren zestig. Journalisten als Tom Wolfe schreven essays die te maken hadden met het nieuws, gekleurd door hun persoonlijke beleving. Het was hun persoonlijke houding ten opzichte van wat er in de wereld gebeurde.  Eigenlijk is 2Doc Kort simpelweg een visuele vertaling daarvan.'

'En ik herinner me dat, toen ik twintig jaar geleden bij VPRO Tegenlicht begon te werken, we hetzelfde deden. We zochten kleine verhalen gerelateerd aan grote feiten, grote gebeurtenissen.' 

'Wat wel nieuw is, is dat we in een tijd leven waarin mensen zélf het verhaal kunnen vertellen. Dat is het verschil met vroeger. Toen stapten we in een vliegtuig naar Rwanda, en vlogen we drie weken later weer terug met het idee dat we gingen uitleggen hoe het daar zat. Dat was eigenlijk hoogmoed. Ik denk dat het van wezenlijk belang is dat mensen in deze geglobaliseerde en visuele wereld hun eigen verhaal op hun eigen manier kunnen vertellen.'

Dan heb je makers van over de hele wereld nodig. Hoe vind je die?

'Inmiddels heb ik best een groot netwerk. Groter dan ik me realiseerde toen ik hier vijf jaar geleden aan begon voor De Correspondent. Toen had ik jarenlang gewerkt bij Tegenlicht, en met mijn eigen films ben ik veel op festivals geweest, waar je natuurlijk ook contacten aan overhoudt.' 

'Dus uiteindelijk was het vrij eenvoudig om makers te vinden. Die zijn overal. Dat de serie nu ook op televisie is te zien, merk ik ook. Dat geeft toch extra reuring. Gisteravond was ik op een borrel van het IDFA. Als ik daar wegga na twee uur, heb ik veertig nieuwe makers in principe. Dat is echt ongelooflijk.'

Genoeg keuze dus. Waar selecteer je op?

'Ik selecteer in eerste instantie niet op een onderwerp, maar op een idee. Ik denk dat ik wel een beetje gevoel heb voor of iemand de film kan maken die hij of zij voorstelt. Ik ga af op de persoon en daarna speelt de timing en het onderwerp pas mee.'

Toch zitten de onderwerpen dicht op de actualiteit. Hoe doe je dat?

'Je moet een beetje geluk hebben. Het is een beetje intuïtie en een beetje geluk. Je houdt een aantal ballen in de lucht en dan moet je bedenken op welk moment je er eentje laat vallen. Dat betekent dat je goed moet volgen wat de tendensen in de wereld zijn. Daar gaat wel een deel van mijn dag inzitten.' 

'Een goed voorbeeld was de film Nieuwe Grenzen, oude wonden. Het verbaasde mij vorig jaar rond deze tijd dat er in die Brexit-discussie niemand sprak over Ierland, Noord-Ierland en de Ierse grens. Een Ierse filmmaker die was opgegroeid in een Noord-Iers dorpje, waar de IRA ook nog eens een hele grote aanslag had gepleegd, vertelde me hoe eigenlijk al dertig jaar sinds de vredesakkoorden, niemand echt praat daar. Dat is een soort gezamenlijk zwijgen waardoor die samenleving langzaam naar cohesie toegroeit. Dat staat nu natuurlijk allemaal op het spel. Dus wij maken die film, en die kunnen we dan uitzenden zodat iedereen denkt: "Hee, zijn we niet Ierland vergeten?".'

Goede timing dus?

'Het is geen absolute voorwaarde, maar het is wel een beetje de kers op de taart als het lukt om een heel persoonlijk verhaal ook nog eens zo goed te timen. Dat is wel iets om naar te streven.'

2Doc Kort is een serie korte actuele documentaires van HUMAN en Deep Focus Webdocs voor NPO 2, NPO 2 Extra en NPO Start.