Voor het maken van een goede film is geen vast draaiboek, hoe je de kijker betovert leer je niet per se in de schoolbanken. Rondom het Industrieprogramma van het documentairefestival Beholders spraken we met makers over hun grootste leermomenten. Wat waren de belangrijkste lessen voor deze docu-makers?
Over het industrieprogramma van Beholders
Tijdens het Beholders-festival is er een speciaal programma voor makers. Zij kunnen elkaar tijdens het Industrieprogramma op 15, 16 en 17 oktober ontmoeten. Ook kunnen makers bijvoorbeeld terecht bij de filmhelpdesk of luisteren naar de mastertalk van Kees Vlaanderen.
HUMAN is mediapartner van het vijfdaagse festival dat plaatsvindt op diverse locaties in Meierijstad, Noord-Brabant. Vrienden van HUMAN kunnen dan ook met 25 procent korting naar het festival. Het festival vindt plaats van 13 tot en met 17 oktober 2021. Meer informatie vind je op onze speciale Beholders-pagina.
Sara Kolster
Sara Kolster is een interactief ontwerper die in haar projecten experimenteert met verschillende media. Ze studeerde aan de Design Academy in Eindhoven en het Sandberg Instituut. Tijdens Beholders is haar film Wolkenzusje te zien op 17 oktober om 10:00, 12:00 en 14:00 uur, op verschillende locaties.
"Er is één gebeurtenis die als een rode draad door mijn leven en werk verweven zit, en dat is de dood van mijn eigen zusje. Zij overleed toen ik vijf was. Door die ingrijpende gebeurtenis heb ik al vroeg ervaren dat alles zomaar overhoop gegooid kan worden, dat niets is wat het lijkt. Dat was niet gemakkelijk en dat is het nog steeds niet. Maar, het heeft mij ook een extra paar ogen gegeven om net op een andere manier naar iets of iemand te kijken."
Reber Dosky
In zijn film Sidik en de Panter gaat regisseur Reber Dosky terug naar zijn geboortegrond. Hij volgt er Sidik Barzani, die zwervend door de bergen van Iraaks-Koerdistan speurt naar tekens die kunnen duiden op de terugkeer van de mythische panter. Eerder maakte hij onder andere Meryem en Radio Kobani.
"Je kan veel op de filmacademie leren: op het gebied van techniek, vorm, het schrijven van filmplannen, etc. Maar in de praktijk leer je pas wat een documentaire is.
Ik was voor Radio Kobani na lang aandringen bij een interview van een Koerdische commandante met een IS-strijder. Het viel me op dat de commandante heel zacht was. Na afloop vroeg ik haar of ze niet enorm kwaad was op deze man. Hoe kon ze zo kalm blijven? Ze zei dat je je nooit moet verlagen tot het niveau van de vijand.
Zoiets had ik nooit kunnen bedenken van te voren in het filmplan. De echte verhalen ontstaan ter plaatse en niet vooraf in het hoofd van de regisseur."
Anne-Marieke Graafmans
Midden in de coronacrisis maakte Anne-Marieke Graafmans een film in verzorgingtehuis Het Hendrickszhuys in Amsterdam. Met een camera kon ze er zelf niet komen, haar film Zie je me? Hoor je me? maakte ze met behulp van een Skype-kar. Ze won er een Gouden Kalf voor in de catagorie korte documentaire op het Nederlands Film Festival 2021.
"Ik maak films over best wel gevoelige onderwerpen. Wat niet werkt voor mij is mensen meteen met quitclaims om de oren slaan, dan verbreek je in mijn ogen het vertrouwen. Ik stel mijzelf als maker kwetsbaar op omdat ik dat tot op zekere hoogte ook van mijn hoofdpersonen verwacht. Je kunt niet alleen iets komen halen zonder ook iets van jezelf te geven. Doordat we met alle medewerkers, bewoners en families zo open zijn blijven communiceren over de film Zie je me? Hoor je me?, hebben we kunnen maken wat we wilden.
Daarnaast heb ik geleerd dat je je niet uit het veld moet laten slaan wanneer er mensen zijn die je film of idee niet zien zitten. Zorg dat je als maker zeer dicht bij je hoofdpersonen staat waarbij wederzijds vertrouwen het allerbelangrijkste is. Dit kan inhouden dat mensen zich uiteindelijk toch terugtrekken. Dat betekent niet dat alles verloren is, maar biedt soms juist een ander - en misschien wel beter - perspectief dat je nog niet had bedacht."
Artikel gaat verder na deze banner
Kees Vlaanderen
De nieuwste film van geboren verhalenverteller Kees Vlaanderen is Tegenwind - Het Verdriet van de Veenkoloniën. In deze documentaire schetst hij de situatie van bewoners in Groningen en Drenthe, die strijden tegen de komst van een windmolenpark. Eerder maakte Kees onder andere de 2Doc: Het is uw Land.
Tijdens Beholders is Tegenwind te zien op 17 oktober om 16:30 uur, in Veghel.
"Ik vind het belangrijk om in een documentaire het oordeel uit te stellen en je publiek te verleiden om datzelfde te doen. Als documentairemaker ben ik er om het oordelen moeilijk te maken. Het moet pijn doen om te oordelen over anderen – hoe onvermijdelijk dat soms wellicht ook is.
Je moet zowel betrokkenheid als distantie hebben. Je moet je kunnen inleven en je hebt een analytische geest nodig. Ook tegenover je hoofdpersoon: je moet op een liefdevolle manier ook 'wreed' kunnen zijn. Je maakt niet een mooi portret waarmee de hoofdpersoon per se blij moet zijn. Je wil een documentaire maken met de visie die jij als maker hebt. Daarvoor is het nodig dat je het vertrouwen van je hoofdpersonen wint en dat vertrouwen moet oprecht zijn."
Jos de Putter
Documentairemaker en producent Jos de Putter maakte meer dan vijftig docu's met makers over de hele wereld. Eerst voor de Correspondent en sinds 2018 ook voor HUMAN onder de noemer 2Doc Kort. Een eigen documentaire is bijvoorbeeld Het is een Schone Dag geweest. Bekijk al zijn films op de overzichtspagina van 2Doc.
"Lang voor ik mijn eerste documentaire maakte, schreef ik over film voor het tijdschrift Skrien. Midden jaren 80 interviewde ik Wim Wenders op het filmfestival Rotterdam. Wenders deed toen een uitspraak de me altijd is bijgebleven: 'De camera heeft de neiging om te houden van wat hij registreert. Daarom is het heel moeilijk, zo niet onmogelijk om een film tegen iets te maken.'
Pas veel later, toen ik niet meer alleen creatieve documentaires maakte maar ook televisiedocumentaires, is die uitspraak me echt duidelijk geworden. De camera is nooit een transparant venster op de wereld –vandaar mijn twijfel bij het genre van de direct cinema, met het fly on the wall-dogma. Lang voor inhoudelijke en stilistische ingrepen houdt de camera, de lens, van wat in beeld komt.
De filmtechniek is dus niet neutraal - hij warmt ons, het publiek, op voor het getoonde. Dat heeft twee consequenties: allereerst het door Wenders benoemde feit dat het moeilijk is om een film tegen iets te maken. Om een film tegen iets te maken hebben je beelden duiding, context, interpretatie, sturing nodig. Het andere gevolg is dat je moet oppassen dat je beelden mensen niet te 'aaibaar' maken – dat doet het beeld al omdat de lens isoleert en focust. Voeg daar een te prettige sfeer/context/vragen aan toe en je hebt de kitsch waar zoveel documentaires mee te kampen hebben."