Baas over eigen leven?
Aflevering 5
In de laatste aflevering van het tiende seizoen van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt presentator Clairy Polak met haar vier gasten hoe manipulatie ons persoonlijke leven binnendringt en of we ons nog aan deze manipulatie kunnen onttrekken.
Zelfs zonder gebruik te maken van sociale media of online zoekmachines laten we talloze digitale kruimels achter. Techreuzen kennen ons beter dan wij onszelf, zeggen sommigen, en de data die wij vrijwillig afstaan worden gebruikt op manieren waar we geen zicht op hebben. Ook door de overheid. Dat beïnvloedt ons gedrag, en maakt ons metaforisch allemaal slaven, stelt filosoof Bart van der Sloot. Kunnen we ons daar nog tegen teweer stellen? Is er nog een domein waar we niet bespied worden? En welke rol moet die overheid spelen om ons juist te beschermen?
In zijn tiende seizoen neemt Het Filosofisch Kwintet manipulatie, beïnvloeding en waarheid onder de loep op het gebied van politiek, wetenschap, commercie en ons eigen leven. Welke machten en krachten zitten erachter, en hoe kunnen wij ons daartegen weren? Hoe weten we nog wat waarheid is en wat leugen? En wat staat op het spel?
Dagelijks staan we bloot aan zichtbare en onzichtbare beïnvloeding van ons brein. Met misleidende methoden worden we overtuigd iets te denken of te doen. Via sociale en gevestigde media vinden leugens en nepnieuws een weg, dankzij trollen en nepaccounts. De verschillende vormen van manipulatie beïnvloeden politiek, onderwijs, rechtstaat en wetenschap. Het beïnvloedt ons allemaal.
Menu
Privacy is een tegengif voor macht en manipulatie
Techniekfilosoof Marjolein Lanzing ziet met lede ogen aan hoe grote techbedrijven steeds meer invloed krijgen en in staat zijn tot manipulatie.
Mijn frons werd dit seizoen alleen maar groter
Na vijf afleveringen van Het Filosofisch Kwintet is het alweer tijd de balans op te maken van het tiende seizoen van het meest waardevolle programma dat ik ooit heb mogen presenteren. Door te filosoferen over eigentijdse ontwikkelingen en machinaties die weliswaar onmiskenbaar zijn, maar die zich tegelijkertijd in essentie voor een groot deel aan onze waarneming onttrekken, door te proberen bepaalde thema’s van alle kanten te belichten en te doorgronden, proberen we enige grip te krijgen op (ons denken over) de tijd waarin we leven.
Privacy gaat niet over data verbergen
In de laatste aflevering van dit seizoen van Het Filosofisch Kwintet ging het over autonomie en privacy. Hoe vrij zijn we eigenlijk nog met die doorlopende beïnvloeding in onze levens? Welke rol speelt privacy, en welke rol moet onze overheid daarin spelen? We tekenden drie inzichten uit de aflevering op.
Mis niks van HUMAN
Met de HUMAN nieuwsbrief ontvang exclusieve previews en inspirerende kijk-, lees- en luistertips. Schrijf je nu in! Al 70.000 anderen gingen je voor.
Je bent er bijna...
Om de nieuwsbrief te ontvangen doe je het volgende:
- Open je e-mail en zoek naar een bericht van ons
- Bevestig je e-mailadres
- Je ontvangt nu regelmatig onze nieuwsbrief 🥳
Gasten in deze aflevering
Daan Roovers
Daan Roovers is filosoof en Denker des Vaderlands. Aan de Universiteit van Amsterdam is ze docent Publieksfilosofie. Tegelijkertijd promoveert ze op de ontwikkeling van publieke opinie. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine.
Bart van der Sloot
Bart van der Sloot is filosoof en specialiseert zich in privacy en big data. Hij doet regelmatig onderzoek naar nieuwe technieken zoals gezichtsherkenning, drones en artificiële intelligentie in opdracht van nationale en overzeese overheden en de EU. Op dit moment is Van der Sloot verbonden aan de Tilburg University. Eerder was hij verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en de WRR.
Marjolein Lanzing
Marjolein Lanzing is techniekfilosoof en is als onderzoeker verbonden aan de faculteit Filosofie, Theologie en Religiestudies en het Interdisciplinary Institute for Security, Privacy and Data Governance (IHub) aan de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar de ethische en sociaal-politieke dimensies van nieuwe technologieën. Daarnaast is ze bestuurslid bij Bits of Freedom, een NGO die opkomt voor online vrijheid en digitale burgerrechten.
Thomas Nys
Thomas Nys is filosoof en promoveerde in 2006 met een proefschrift over de betekenis en waarde van autonomie. Momenteel doceert Nys ethiek aan de Universiteit van Amsterdam en mengt zich graag in het publieke debat met ethische reflecties op hedendaagse fenomenen.
Onze collega's van De Groene Amsterdammer publiceerden onlangs een stuk van de Canadese Naomi Klein, over hoe techreuzen hun machtspositie proberen te versterken, zoals ook in onze aflevering aan bod komt. Het holt de democratie uit, stelt Klein. Lees bij De Groene Amsterdammer. (Vrienden van Human ontvangen De Groene nu drie weken gratis! Meld je hier aan.)
Daan Roovers haalt in de aflevering al de scanauto's van gemeentes aan die parkeercontroles uitvoeren. De camera's op die auto's kunnen veel meer registreren. Ook vuilcontainers zitten inmiddels vol sensoren om in de gaten te houden wanneer ze vol zitten. De beloften van deze 'smart cities' zijn groot, maar tegen welke prijs?
NRC maakte een dossier over hoe slimme techniek, kunstmatige intelligentie en algoritmes zijn verweven met ons fysieke leven. Denk aan wachten voor het rode stoplicht, het tarief van elektriciteit bij een laadpaal, en hoe verzekeraars claims controleren. Ontdek het indrukwekkende dossier.
Dat die nieuwe techniek nog niet feilloos werkt, beschrijf Sennay Ghebreab. OneWorld sprak met de neuroinformaticus. Hij merkte dat draaideuren voor witte collega's wel opengingen, maar niet voor hem. Ongelijkheid zit ingebouwd in machines, concludeerd hij. "Zwart? Dan rijdt de zelfrijdende auto jou eerder aan." Lees verder bij OneWorld.
Dit seizoen hadden we het uitgebreid over manipulatie en nudging. Maar wanneer wordt dat onethisch, en hoe beïnvloedt dat onze autonomie? Bij de Radboud Universiteit spraken ze erover met onder meer cognitiefilosoof Daphne Brandenburg, die is gespecialiseerd in autonomie.
De andere afleveringen
Onzichtbare beïnvloeding
In de eerste aflevering van het tiende seizoen van Het Filosofisch Kwintet, onderzoeken we manipulatie van de werkelijkheid. Samen met haar vier gasten spreekt presentator Clairy Polak over macht, propaganda en misinformatie. Wanneer gaat een duwtje in de goede richting over in kwaadwillige manipulatie? Maakt het uit wie er aan de knoppen draait? Hoe kwetsbaar is ons brein voor onzichtbare beïnvloeding? En hoe weten we wie we kunnen vertrouwen?
Politiek
In de tweede aflevering van het tiende seizoen van Het Filosofisch Kwintet, onderzoeken we manipulatie in de politiek. Kun je wel politiek bedrijven zonder vuile handen te maken? Heiligt het doel de middelen? Wie heeft eigenlijk macht, de kiezer of de politicus? Samen met haar vier gasten spreekt presentator Clairy Polak over leugens en bedrog, de rol van media binnen de politiek, en hoe digitale technologie de politiek verandert.
Commercie
In aflevering drie van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt presentator Clairy Polak met haar vier gasten hoe manipulatie door commerciële bedrijven ons leven beïnvloedt. Shell dat met een sticker op hun vrachtwagens zegt CO2-neutraal te rijden, of vakantiereizen die coronaproof zouden zijn. Bedrijven proberen ons doorlopend te beïnvloeden.
Wetenschap
In aflevering vier van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt presentator Clairy Polak de rol van de wetenschap in een wereld vol manipulatie. Wordt de wetenschap gemanipuleerd door overheid en bedrijfsleven of manipuleert de wetenschap zelf? Of is de wetenschap juist de onafhankelijke keurmeester die ons behoedt voor manipulatie?