Laat Nederland niet breken

Diezelfde scheurtjes waren in de jaren zeventig al zichtbaar in Californië, vertelt Bowen. Ronald Reagan trad aan als gouverneur en zorgde ervoor dat de rijkere minder belasting ging betalen. Er werd minder geld uitgegeven aan het openbaar onderwijs en de rijken stuurden hun kinderen vaker naar privéscholen.

De linkerhand van de overheid trok zich terug en de rechterhand - politie en gevangenissysteem  -  werd versterkt om de boel zogenaamd onder controle te houden. Zo’n vijftig jaar later leven de rijken in afgesloten woongemeenschappen met privébewaking of zijn lang en breed uit Californië vertrokken.

Bowen Paulle wil ons waarschuwen voor datgene wat hij in Amerika heeft gezien. Toen hij werd geboren in de jaren dat Ronald Reagan zijn doorbraak in de politiek maakte, was Amerika een land dat, mede dankzij vakbonden, werd gedomineerd door de middenklasse. Een klasse die ook politiek nog krachtig was. Dat houdt, volgens Bowen, de boel echt bij elkaar.

Juist de middenklasse is uitgehold, volgens Bowen. "De onzekerheid is bij de lagere middenklasse toegeslagen en de arbeidersklasse is gedecimeerd. Niet alleen is de kloof tussen arm en rijk in die vijftig jaar toegenomen, maar ook de kloof tussen de kansen van hun kinderen. Beide leven in een min of meer compleet ander Amerika; dat verziekt een samenleving.’’

Een afname in ongelijkheid is dus niet alleen in het belang van de kansarmere in een samenleving, maar in ieders belang. Volgens Bowen  heeft de kloof gezorgd dat een grote groep mensen vijftig jaar lang structureel om zeep zijn geholpen, wat ertoe heeft geleid dat die mensen geen vertrouwen meer hebben in de politiek, media of het onderwijs.

Bowen: ''Het lijkt misschien aantrekkelijk om minder belasting te betalen en dan te zeggen: 'Ze zoeken het maar uit, het is ieder voor zich.' Dat hebben ze in Amerika vijftig jaar lang gedaan en het verziekt de boel. Het is echt giftig. Amerika is gebroken.''

Die ongelijkheid aanpakken heeft volgens Bowen niks te maken met links of rechts beleid. Het is gewoon goed beleid. Volgens hem zijn wij nu aan zet: gaan wij proberen om een antwoord te vinden of kijken wij, net als de Amerikanen, weg?

Bowen: ''De afgelopen vijftien jaar zijn er in Nederland steeds meer signalen dat we in een samenleving leven waarin mensen objectief minder kansen krijgen. Als je dan als samenleving de vinger wijst en zegt dat we allemaal een basisschool en een Cito-toets hebben, creëer je een structurele ontkenning van ongelijkheid. Dat zorgt ervoor dat de mensen aan de onderkant van de samenleving minder status hebben. Ze zien de kloof groeien en ze geloven vaak niet dat ze daar ooit uit zullen komen, omdat de samenleving zegt dat het hun eigen schuld is.''

Als je dat niet erkent, en dus niet reduceert, ben je met vuur aan het spelen. Dat gezonde, knusse en gezellig Nederland zou dus nog lelijk kunnen worden. ''Ik zeg niet dat het morgen zo verziekt is als in Amerika, maar gaan we alert zijn of steken we onze koppen in het zand? In Amerika hebben ze nu door hoe verziekt het is en is het misschien te laat. Misschien komt het daar niet meer goed.''

Nu we in Nederland te maken hebben met een pandemie is de angst dat de kloof verder zal groeien. Bowen: ''Je kan dan als samenleving de schuld geven aan het onderwijs, maar die scholen zijn vaak overbelast met multi-probleemgezinnen, getraumatiseerde kinderen en/of ouders die diep in de armoede zitten. Laten we niet de scholen de schuld geven, laten we niet de leerkrachten de schuld geven, maar laten we gaan kijken hoe we ze kunnen helpen. Laten we kijken, met behulp van de wetenschap, wat echt helpt. Wat zet nou echt zoden aan de dijk?''

Volgens Bowen Paulle kunnen we het grootste verschil maken door het toepassen van rigoureus geteste onderwijsprogramma’s, waarbij we niet alleen uitgaan van goede intenties, maar kijken of iets überhaupt werkt. Één van die programma's is het High Dosage Tutoring (HDT), wat tien jaar in ontwikkeling is geweest en is getest in de Verenigde Staten. Als de methode goed geïmplementeerd wordt, maakt het een groot verschil in het onderwijs van kansarme kinderen, zeker op het gebied van wiskunde.

Het oorspronkelijke model van HDT werkt als volgt. Bij een wiskundeles zitten 25 leerlingen in de klas. Wanneer de leraar overstapt naar het uitleggen van breuken, kunnen twintig leerlingen dat prima volgen. Toch zijn er dan vijf kinderen die moeite hebben met optellen en aftrekken en dus niet mee kunnen met de rest van de klas. De leraar kan lastig de focus leggen op hen, dus blijven zij achter.

In plaats van dat deze leerlingen de rest van de wiskundelessen achterblijven, gaan ze naar HDT. Er is dan per twee leerlingen één tutor aanwezig. Die krijgen in het meest intensive HDT-model een uur per dag, vijf dagen per week tijdens reguliere schooluren gepersonaliseerde tutoring. De tutor blijft net zo lang bij een bepaald onderwerp, totdat ze het snappen.

De essentie van de methode is dat de tutor een emotionele en duurzame relatie opbouwt met het kind en dan samen met de ouders een netwerk om het kind heen creëert.

Bowen: ''Op dit moment lopen kinderen jaren achter en kunnen niet meedraaien in de les. Je gaat dan aan jezelf twijfelen en je wordt gefrustreerd. Je schaamt je. Dus wat ga je doen? Herrieschoppen, grappen maken of depressief worden. Bij HDT blijft de tutor bij dezelfde lesstof totdat jij het echt kan. Pas dan, wanneer de leerling het onder de knie heeft, ga je naar iets anders. En langzaam maar zeker valt het kwartje bij de leerling: 'Ik was helemaal niet dom. Ik was onkundig. Ik kan kundig worden. School heeft wel iets te bieden.'

Ondanks dat HDT zich op de lange termijn zou kunnen terugbetalen, blijft zeker het oorspronkelijke model in de korte termijn duur om te implementeren. Om die reden wordt er gekeken, zowel in de VS als in Nederland, naar goedkopere modellen.

Zo zouden de kinderen bijvoorbeeld minder uur per week les kunnen krijgen, of heeft één tutor drie leerlingen in plaats van twee. Hierdoor nemen de kosten van HDT drastisch af en is het wellicht mogelijk voor gemeentes of schoolgemeenschappen om dit op grote schaal toe te passen. De vraag alleen is of de kwaliteit gewaarborgd kan blijven. Bowen daarover: "Creëer de voorwaarden voor succesvolle implementatie en blijf testen, testen en nog meer testen om te zien of het echt werkt."  

In Nederland wordt deze methode van tutoring toegepast op twaalf scholen waar het tot dusver tot zeer hoopvolle resultaten heeft geleid. Het Hogelant, de school in Klassen waar Gianny les krijgt, zou in maart van start gaan met HDT. Jammer genoeg gooide corona roet in het eten, wat ervoor heeft gezorgd dat pas in februari duidelijk is wat de eerste resultaten zullen zijn.

Bowen: ''Dat wil niet zeggen dat corona alleen maar een negatieve kant heeft, er is namelijk meer urgentie en aandacht ontstaan voor de groeiende kloof tussen kansarm en kansrijk. Er zijn kinderen geweest die meer hebben geleerd van de individuele lessen van hun ouders, dan in het drukke klaslokaal waar ze eerst in zaten. Toch zie je dit voornamelijk bij kinderen uit een kansrijk milieu. Juist door corona ligt dit aan de oppervlakte. Iedereen ziet het. Nu is het aan ons als samenleving om ons eens serieus af te vragen: gaan we hier iets aan doen?''