De inrichting van de samenleving begint bij de inrichting van klassen

Massih Hutak (28) groeide op in Amsterdam-Noord en in de loop der jaren heeft hij zijn stadsdeel enorm zien veranderen. Wijken worden opgeknapt, maar voor wie? De huizenprijzen stijgen en voormalig sociale huurwoningen worden verkocht aan 'nieuwe Noorderlingen'.

Hij begon een onderzoek naar dit proces van gentrificatie, niet alleen in Noord maar ook in Brooklyn, Berlijn, Londen, Oakland, Parijs en Los Angeles. Wat hij tegenkwam omschreef hij in zijn eerste hit Designerfiets: "Brooklyn, Berlijn, Buikslotermeerplein. Dezelfde mensen gaan weg, dezelfde mensen komen erbij."

Om in actie te komen tegen gentrificatie van het stadsdeel en op te komen voor de belangen van de oude Noorderlingen, startte Massih het initiatief Verdedig Noord. Een van de speerpunten van de bewonersgroep is het tegenaan van segregatie in het onderwijs en het creëren van gelijke kansen. We spraken Massih over zijn strijd tegen gentrificatie, zijn ervaring als leraar in het voortgezet onderwijs en zijn mening over de serie Klassen.

Ik zeg niet dat Amsterdam-Noord een paradijs is. Noord is systemisch gesegregeerd en gemarginaliseerd. Daar is niks romantisch aan. Maar ondanks – niet dankzij – die marginalisering, verarming, de segregatie, hebben wij met elkaar een manier van samenleven ontwikkeld waarin solidariteit centraal staat. We kijken naar elkaar om, en dat is beschaving op zijn best.

Weet je wat zo fucking prachtig is aan Noord? Een van de mensen die je in mijn videoclip ziet is Janine Westerveld, zij haakt pantoffels voor elke pasgeboren baby in de Vogelbuurt. Die brengt ze dan langs met een kaartje met de tekst: welkom vogelbuurtje. Strijders als Jeanine inspireren mij en Verdedig Noord om solidariteit als hoofdwaarde te hebben in onze beweging."

"Het meest bang ben ik dat er geen verandering komt. Gentrificatie wordt geframed als verandering, maar dat is het niet. Het is het extreme resultaat van onveranderd beleid. Eindelijk zijn er meer voorzieningen in Noord en gaat het eruit zien zoals we er decennialang om hebben gevraagd, maar hoezo gaan tegelijkertijd heel veel mensen die hier zijn geboren en getogen weg? Mijn angstbeeld is dat er uiteindelijk voor de oude bewoners geen plek meer is in Noord.

Maar ik vind het interessanter om te formuleren waar ik hoopvol over ben. Ik zie dat er heel veel bewustzijn ontstaat bij jonge mensen in Noord, die doorkrijgen dat dit beleid is en geen natuurwet. Dat is belangrijk om te benoemen, omdat je in plaats van cynisch te worden, juist actief wordt en hoopvol. Want als het beleid is, dan betekent het dat we het kunnen beïnvloeden. Wat mij hoop geeft is dat onze groep Verdedig Noord groeit en dat het bewustzijn over gentrificatie groeit. We gebruiken Noord als casus maar het gebeurt ook in andere wijken en steden. Zoals in Nijmegen, Eindhoven, Utrecht, Rotterdam, Den Haag…

Een paar jaar geleden zeiden mensen tegen me: overdrijf je niet? Ben je niet te kritisch? Twee jaar later is dat niet de eerste vraag meer. Het eerste wat mensen nu zeggen is: wat kunnen we ertegen doen? Natuurlijk is er een herontwikkeling van de stad, maar het kan en moet inclusiever en duurzamer. Er worden op dit moment duizenden woningen bijgebouwd in Noord, maar die zijn echt niet voor de verplegers en leraren. Daar is geen plek meer voor in deze stad."

"In het manifest van Verdedig Noord eisen we in tien punten dat er inclusievere verbeterpunten plaatsvinden en onderwijs is daarin een van onze belangrijkste pijlers. Gentrificatie gaat natuurlijk over wonen, maar het gaat ook over ondernemen, onderwijs, kunst, cultuur, zorg en welzijn. De verdrukking van heel veel oude bewoners zorgt ervoor dat de samenstelling van scholen heel erg verandert. Er komen ook heel veel nieuwe scholen bij, waar vooral nieuwe bewoners naartoe gaan.

De inrichting van onze samenleving begint bij de inrichting van onze klassen. Als die klassen een goede vertegenwoordiging zijn van de buurt waar het schoolgebouw in staat, dan zijn we goed bezig. Als nieuwe bewoners hun kinderen niet op bestaande gemengde scholen zetten, dan is dat heel problematisch. De segregatie op de scholen in Noord is ontzettend groot, en dat hangt samen met de gentrificatie die er gaande is. De samenstelling van de klassen heeft alles te maken met de samenstelling van de wijken.

Wat me opvalt in de serie Klassen is het taalgebruik: van wethouders en beleidsmakers tot schooldirecties en documentairemakers, ze hebben het heel vanzelfsprekend over zwarte en witte scholen, hoogopgeleid, laagopgeleid... Dat draagt bij aan het problematische idee dat welzijn en een goed en vitaal leven alleen langs verticale lijnen loopt. Terwijl dat niet zo is: je hebt academisch opgeleid en praktisch opgeleid. Dat vind ik heel tof aan het fragment waarin Yunuscan vraagt: 'praktijkonderwijs is toch heel laag?’ En dat iemand dan zegt: ‘nee, praktijkonderwijs is praktisch.'"

"Wat mij betreft gaat het niet over kansengelijkheid, maar over keuzegelijkheid. Ik wil de keuze hebben om te kunnen kiezen in mijn leven. In de eerste aflevering van Klassen zie je meester Thijs tegen Gianny zeggen: 'Je bent de slimste leerling in mijn klas, maar je hebt het slechtste rapport.' Ik denk dat het ligt aan of je de mogelijkheid krijgt om de juiste keuzes te maken.

Ik was leraar Nederlands en Maatschappijleer op twee kleine vmbo-scholen in Noord, de IJdoorn en Rosa. Wat ik in mijn tijd zag was dat het principe 'it takes a village to raise a child', zo waar is. Met mijn collega’s sprak ik over de driehoek: school, straat en thuis. Dat zijn de belangrijkste plekken voor de ontwikkeling van een kind. Het wordt benadrukt als gescheiden domeinen, maar het hangt juist nauw met elkaar samen.

Dat moment in Klassen dat de kinderen juf Jolanda willen knuffelen, vond ik zo ontwapenend. Zij weet donders goed dat ze voor die kinderen niet alleen een juf is, maar ook een ouder, een vriend, een vertrouwenspersoon. Dat zag ik in mijn tijd ook. Toen ik begon had ik allerlei prestatieverwachtingen van de leerlingen, maar een van de belangrijkste lessen die ik leerde was dat je relatie met de kinderen het belangrijkste is."