Via sociale media delen we leuke momenten uit ons leven en maken we ons hard voor wat we belangrijk vinden. Met een like geef je een positieve reactie op video’s, berichten of reacties van anderen. Maar niet elke online interactie is leuk en soms gaat het mis. Op deze onderwijspagina over mediawijsheid vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over het perfecte plaatje, online kwetsend gedrag, online activisme en cancelcultuur. Het lesmateriaal is te gebruiken voor de bovenbouw van het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, mbo en hbo.
Het perfecte plaatje op Instagram - bovenbouw po/onderbouw vo
Waarom vinden we het oke dat Instagram nep is?
Voor een perfecte foto op sociale media wordt soms heel veel moeite gedaan. Verschillende locaties, outfits en poses, honderden foto's komen eraan te pas. Waarom vinden we het eigenlijk oké dat Insta zo nep is? Met die vraag ging Sterre (17) met KNOW SHIT-presentator Joram op pad. Ze ontmoeten influencer May om te praten over dé perfecte Instagramfoto. Later spreken ze Sterre en Joram, de makers van een nep Instagramaccount van Nykkie, een door hen bedachte influencer. De studenten wilden laten zien dat je op sociale media een maakbare wereld kan creëren.
Verdiepingsvragen
- Vind jij social media nep?
- Wat is het verschil tussen hoe je online overkomt en hoe je offline bent?
- Hoe voel jij je als iemand je foto liket?
Omgaan met online haat - bovenbouw po/onderbouw vo
Uitspreken over haatreacties
Nidal schrikt als hij de racistische uitspraken van zijn oud voetbaltrainer, Sanne, op zijn Facebook tijdlijn ziet verschijnen. Hij besluit Sanne met zijn uitspraken te confronteren. Nidal en Sanne raken in gesprek over hun gelijkenissen. Wat hen verbindt is voetbal.
Leerdoel: begrip van het verschil tussen online haat en haat 'in het echt' en bewustzijn van eigen rol wanneer leerlingen te maken krijgen met online haat.
Activisme op sociale media - bovenbouw vo/mbo/hbo
Online protest
Maedeh Hojabri (17) houdt van dansen maar dat is verboden in Iran. Dus danst ze thuis, in haar kamer. Ze neemt haar dansjes op en plaatst ze op Instagram, waar ze een explosief groeiende schare volgers en bewonderaars heeft. Maar Maedeh wordt gearresteerd, want dansen, zeker zonder hoofddoek, mag niet.
Als journalist en activist Masih Alinejad het verhaal van Maedeh publiceert en een video plaatst van haarzelf, dansend in een park, komen er van alle kanten solidariteitsbetuigingen. Talloze vrouwen én mannen scharen zich onder #BeraghsToBeraghsim (laten we dansen) en posten video's waarin ze dansen, veelal blootshoofds. Op straat, in het park, op pleinen, in de metro, het klaslokaal. Het verhaal van Maedeh is wereldnieuws.
Verdiepingsvragen
- Wat vind je van de actie van journalist en activist Alinejad?
- Wat vind je ervan dat sociale media voor protesten wordt gebruikt?
- Heb je zelf wel eens meegedaan met een online protest (kan ook in de vorm van liken of delen)? Waarom wel/niet?
Online activist [hbo]
Activisten van vandaag staan op een virtuele frontlinie. Een aantal van de grootste sociale bewegingen, zoals #BlackLivesMatter en #MeToo, begon als hashtag. Ook schrijver en feminist Tessel ten Zweege (25) begeeft zich in het virtuele landschap van cyberactivisme. Toch vraagt ze zich steeds vaker af hoe effectief cyberspace is als strijdtoneel van haar sociaal activisme. In de 3Lab: Tessel in Cyberspace onderzoekt zij hoe effectief het zogenoemd hashtag-activisme eigenlijk is.
Filmen en gefilmd worden - bovenbouw vo/mbo/hbo
Beeldmacht
Het is een uit Amerika overgewaaid fenomeen: burgers die politieoptredens filmen met hun mobiele telefoon. Omgekeerd filmt de politie diezelfde burgers met bodycams en drones. In de documentaire Beeldmacht onderzoekt regisseur Juul Op den Kamp waarom er wordt gefilmd en wat de gevolgen zijn voor de verhouding tussen burgers en politie. Dragen beeldopnamen bij aan transparantie en een gedeelde werkelijkheid of zorgen ze juist voor toenemend wantrouwen en polarisatie?
Leerdoel: bewustzijn van de kracht van beelden in de media en de belangen van de verschillende partijen.
Cancelcultuur - bovenbouw vo/mbo/hbo
Cancelcultuur onder de loep
Cancelcultuur is term die is overgewaaid uit de Verenigde Staten. Cancellen is het boycotten of uitsluiten van een persoon of organisatie vanwege ongewenste gedragingen of uitingen. Door zaken aan de kaak te stellen op sociale media, kunnen maatschappelijke veranderingen plaatsvinden, zoals gebeurde bij de #metoo-beweging. Schrijver Doortje Smithuijsen ontleedt de Nederlandse cancelcultuur en behandelt een aantal cancel-gevallen in Nederland, zoals Bilal Wahib en Johan Derksen. Maar mensen die het hardst roepen dat ze gecanceld worden, zijn vaak juist het meest onaantastbaar. Schiet cancellen haar doel voorbij?
Leerdoel: bewustzijn eigen rol in cancelcultuur, begrip van de invloed die cancelcultuur heeft op de publieke opinie en onderbouwen positieve en negatieve aspecten van cancelculture.
Filosoferen over cancelculture [mbo/hbo]
Dagelijks staan we bloot aan zichtbare en onzichtbare beïnvloeding van ons brein. Met misleidende methoden worden we overtuigd iets te denken of te doen. Via sociale en gevestigde media vinden leugens en nepnieuws een weg. De verschillende vormen van manipulatie beïnvloeden politiek, onderwijs, rechtstaat en wetenschap. Het beïnvloedt ons allemaal. Waar komt de cancelculture dynamiek vandaan? Wie bepaalt wie het zwijgen mag worden opgelegd? En hoe loopt de online cancelculture over in de fysieke wereld?