Transfobie is een groot probleem in Brazilië

Maar liefst 152 van de wereldwijde 350 trans- en genderspecifieke moorden, werd gepleegd in Brazilië, blijkt uit het meest recenter rapport van Trans Day of Remembrance van Transgender Europe. Wereldwijd steeg het aantal moorden van trans personen met zes procent tussen 2019 en 2020.

Regisseur Madiano Marcheti hoopt met zijn film het probleem op de kaart te zetten, wereldwijd. "Naast de vermoorde transvrouw Madalena, staan drie andere personen centraal in de film," vertelt Marcheti. "Deze personen zijn alle drie op een andere manier verbonden met Madalena. In de film is te zien wat voor een impact Madalena's dood heeft op hen."

Hoe het is om kunst te maken in een land waar de president je dood wil, zien we in de 2Doc Kort: Je Lichaam je Wapen. Het is een verhaal dat niet op zichzelf staat. Sinds het aan de macht komen van Bolsonaro is het in Brazilië toch al overvloedig aanwezige racisme en geweld tegen vrouwen, en tegen homoseksuele, lebische en trasngender mensen ernstig toegenomen. 

Ook Marcheti kent het gebrek aan acceptatie van de LHBTQIA+-gemeenschap van dichtbij. Hij kreeg hier als kind mee te maken toen hij opgroeide in een boerendorpje in de staat Mato Grosso, in het westen van Brazilië. ''Mensen die in een dorp wonen, staan over het algemeen minder open voor progressieve redeneringen rondom seksualiteit en genderexpressie.

"Wanneer je als Braziliaan tot de LHBTQIA+-gemeenschap hoort, woon je daarom liever in een grote stad. Hier accepteren de bewoners je net iets meer. Maar ook in grote steden leven onder andere trans personen in hun eigen bubbel. Ze kunnen hier misschien iets meer zichzelf zijn, maar dit betekent niet dat ze veilig zijn. Leven in hun eigen bubbel dient daarom als bescherming.''

Marcheti leefde zelf ook in zo'n bubbel. ''Ik heb jarenlang geheimgehouden dat ik homoseksueel ben, uit angst voor reacties uit mijn omgeving. Pas toen ik verhuisde naar Rio de Janeiro om filmkunde te studeren aan de Pauselijke Katholieke Universiteit, vertelde ik mijn familie over mijn seksuele voorkeur.

''Mijn familie woont al sinds mijn geboorte in dat boerendorpje. Zij behoren tot de groep die vrijwel niet openstaat voor progressiviteit rondom seksualiteit en genderexpressie. Ik zeg 'vrijwel' omdat ze mij hebben ‘geaccepteerd’ hoe ik ben. Maar mijn familie wil niet over mijn homoseksualiteit praten. Als het ter sprake komt, gaat het gesprek met veel moeite. Veel vrienden van mij, die in hetzelfde dorp woonden, en ook homoseksueel zijn, hebben hetzelfde meegemaakt: geaccepteerd worden, zolang we er maar niet over spreken."

Helaas is die beperkte acceptatie door familie niet voor iedereen binnen de LHBTQIA+-gemeenschap weggelegd. Vooral bij trans personen is het ingewikkeld, vertelt Marcheti. ''Aan je familie vertellen dat je trans bent heeft een negatievere lading dan ze vertellen dat je homoseksueel bent. Ik denk dat mijn familie mij niet had geaccepteerd als ik ze zou vertellen dat ik transgender ben. In de Braziliaanse cultuur worden transgender personen namelijk een stuk minder geaccepteerd dan homoseksuele personen.''

Familie-acceptatie is niet het enige waar de LHBTQIA+-gemeenschap mee worstelt in Brazilië. ''Zowel homoseksuele als trans personen worden belachelijk gemaakt in de media,'' vertelt Marcheti teleurgesteld. ''De samenleving ziet dit, en bestempelt het gedrag van presentatoren die dat doen, als 'normaal'. Dit is zo ontzettend jammer, want zulk gedrag is allesbehalve normaal.''

"Vervolgens wordt de LHBTQIA+-gemeenschap minder gerespecteerd, door conservatieve beweegredenen én door het gedrag van zulke presentatoren. Trans personen lijden hier het meeste onder, omdat zij onderdeel van de groep zijn die al het minst wordt geaccepteerd. Ze worden vervolgens uitgescholden, lastiggevallen, uitgesloten, mishandeld en in sommige gevallen zelfs vermoord.'' Steun van de politie kunnen ze volgens Marcheti in de meeste gevallen vergeten.

Met zijn film wil Marcheti meer steun voor de LHBTQIA+-gemeenschap creëeren, al voelde hij zich in eerste instantie niet meteen de juiste persoon om het verhaal  van een trans persoon te vertellen, omdat zelf geen trans persoon is. Hij schakelde hulp in van een paar trans vrienden. "Dat was enorm nuttig," vertelt Marcheti. "Zo heb ik sommige delen van de film gebaseerd op hun ervaringen. Sommigen van hen acteren zelfs in Madalena.''

Marcheti gebruikt de moord op trans vrouw Madalena om empathie te vragen voor de situatie in zijn land. We maken kennis met drie personages die elkaar niet kennen, maar allemaal verbonden zijn met de vermoorde vrouw. Maar antwoord op de vraag wie en waarom Madalena is omgebracht, krijgen we niet. 

Marcheti nam de film op vlakbij zijn geboorteplek, in de naburige staat Mato Grosse do Sul. Hij wil met Madalena de realiteit laten zien, waarin de LHBTQIA+-gemeenschap zich bevindt. ''De film concentreert zich op het tonen van de geneugten van deze groep en hun dromen. Hoezeer de film ook begint met de dood van trans vrouw Madalena, gaat de rest van de film niet over dood. De rest van de personages zitten vol leven, ze lijden niet en zijn juist bezig met het plannen van hun toekomst.'' Een film over een wereld die doorgaat. 

Madalena ging in februari in Nederland in première tijdens het International Film Festival Rotterdam én werd geselecteerd voor de Tiger Competition 2021, een competitief platform voor opkomend filmtalent. Vorige maand ging Madalena in première in de Verenigde Staten tijdens filmfestival New Directors/New Films, georganiseerd door het museum van moderne kunst en film. 

In Brazilië moet de film nog verschijnen. Marcheti is erg benieuwd wat de Braziliaanse samenleving van zijn film gaat vinden. ''Momenteel polariseert Brazilië sterk. Dit kan grote invloed hebben op hoe de film wordt beoordeeld. In ieder geval hebben de cast en ik met alle liefde aan Madalena gewerkt en schamen wij ons totaal niet voor onze seksuele voorkeur of seksuele geaardheid. We hopen dat de film kan bijdragen aan het debat over de LGBTQIA+-gemeenschap, en dan vooral de transgemeenschap in Brazilië.''

Check de trailer van Madalena hieronder, en kijk 17 mei om 21:10 op NPO 2 de 2Doc Kort: Je Lichaam je Wapen over de LHBTQIA+-gemeenschap in Brazilië.