De foto die zo goed de Hollandse mentaliteit in de klimaatcrisis weergeeft

Dit is mijn lievelingsfoto. De foto is gemaakt tijdens de overstromingen in Valkenburg, in de zomer van 2021. Dat feit stemt natuurlijk somber – de overstromingen waren absoluut niet mals, en misschien zelfs een waarschuwing voor wat komen gaat. Maar de foto is fantastisch. Het vertelt alles over ons en onze mentaliteit, als volk, als land. Het Holland dat we waren, het Holland dat we zijn, het Holland dat we worden. Tenminste, hoe ik ‘m interpreteer.

Hoewel de foto in 2021 is gemaakt en gepubliceerd in de Volkskrant, werd-ie onlangs hergebruikt als beeld bij een stuk over roken. Een vreemde keuze, maar genoeg aanleiding voor mij om er weer ‘ns even bij stil te staan.

Tekst gaat door onder de afbeelding.

We zien in dit beeld onze eeuwige strijd tegen het water, die extremer en onvoorspelbaarder wordt, en die we misschien wel gaan verliezen. Het lijkt net alsof de twee vrouwen er al zaten, het prima zagen aankomen, het parapluutje alvast paraat om zichzelf te bewapenen tegen de kolkende bruine brei. Ze wilden lekker blijven zitten waar ze zaten, want het zat zo heerlijk, daar, middenin het centrum. Hun reactie is veelzeggend: de opgehaalde schouders, de onverschillige blikken, het water dat ze tot de knieën staat, het peukje, de Hollandse gelatenheid. We hebben het weer overleefd, het is wat het is, we kijken morgen wel weer verder. Je voelt de zucht bijna door het beeld heen. 

De foto weergeeft precies hoe wij de klimaatcrisis te lijf gaan: ons hier en daar weerbaar maken, dijkje verstevigen, deltaplannetje verhogen. We bouwen flink door in kwetsbare gebieden, maar we nemen wel onze paraplu mee. En als het zover is, ondergaan we het, maken we de schade op, en gaan we op dezelfde doorweekte voet verder. 

Er is een fotograaf die dit moment heeft vastgelegd, hij heet Marcel van den Bergh, en heeft toevallig een voorliefde voor water, voor zowel het mooie als het gruwelijke ervan. Ik belde hem op om te vragen hoe de foto tot stand is gekomen, en wat hij er zelf van vindt. 

"Ja, het heeft iets berustends. Zo van: we halen onze schouders op, laten we maar gewoon afwachten totdat het weg is. Het sigaretje is de slagroom op de taart."

"Ik liep na de overstromingen door het water om de nasleep vast te leggen. Ik fotografeer vaker hoogwaterperiodes en overstromingen, bijvoorbeeld die in 1993 en 1995. De rivierenwereld is mijn wereld. Maar de omstandigheden van toen had ik nog niet eerder meegemaakt."

"Hoogwater heb ik alleen meegemaakt in koude en barre periodes. De enige mensen die je toen in het water zag waren hulpverleners. De mensen moesten vluchten voor het ijskoude water. Maar dit was hoogzomer. Je ziet die twee meisjes een sigaret roken op een bankje in het water. Dat had ik nog nooit gezien. Ik liep zelf ook met waterschoentjes door het water te sloffen. 

Meestal duren hoogwaterperiodes langer, maar dit had weinig aanloop nodig. Het gebeurde in een paar dagen. Het was totaal anders dan we gewend zijn. Het was in korte tijd heel stressvol. Maar op deze foto is de stress weer voorbij, het water was hier op z’n hoogst, en kon alleen nog maar zakken."

"Ik vermoed dat ze door het water zijn gaan lopen om op dat bankje te gaan zitten. Ook dat was een contrast met wat ik eerder had meegemaakt: bewoners liepen gewoon door de winkelstraten om te kijken, omdat ze nieuwsgierig waren en misschien soms wel om het laatste van hun hachje te redden. Ik neem aan dat dit nieuwsgierige jongeren waren."

"Dat is niet zo’n handige keuze van de beeldredacteur geweest, nee. Maar ik heb daar geen invloed op."

"Nou, het is niet zo dat ik er persoonlijk naar uitkijk. Ik woon in een amfibisch huis op de Maas, dus als de boel overstroomt zit ik in principe goed. Maar als het water te hoog komt moet ik alsnog met een bootje naar de kant. Als journalist, wil ik er altijd wel bij zijn, ja."