Marcel Gelauff over persveiligheid en propagandisten

Gelauff neemt dan ook afscheid met gemengde gevoelens. Onder zijn bewind (“Maar niet dóór mijn bewind, we leveren hier teamprestaties”) groeide NOS Nieuws uit tot voorloper op digitaal vlak, terwijl tv en radio hun gewicht behielden. “Eens in de zoveel tijd roept ergens weer iemand dat er niemand naar ons kijkt of luistert,” vertelt hij gezeten in het kantoor dat hij tot gisteren de zijne mocht noemen. “Dat is dus quatsch. De NOS heeft een weekbereik van meer dan negentig procent. Tachtig procent van de jongeren bereiken we, via Instagram enzo. Met nieuws en met achtergronden - met journalistiek. Het gaat eigenlijk al jaren goed met ons.”

Tegelijkertijd zag de NOS zich door de continue stroom aan bedreigingen en verwensingen twee jaar geleden zelf genoodzaakt een grens te trekken. Zichtbaarheid was belangrijk, maar het ook weer niet waard om medewerkers voor in gevaar te brengen. Nu was het vooral zaak om niet op te vallen. Dus werden de karakteristiek grijs-rood-witte logo’s stuk van stuk verwijderd van de satelliet- en straalwagens voor tv en radio. Gelauff zag de verhoudingen van dichtbij verharden. Toen hij in 2003 RTL Nieuws inruilde voor de grote concurrent, was er verhoudingsgewijs niets aan de hand.

“De afgelopen zes, zeven jaar is het verbazingwekkend snel gegaan,” blikt de geboren Hagenaar terug. “De term ‘Fake News’ kwam overwaaien uit Amerika, en won snel aan populariteit. Aangevoerd door de politieke flanken, al komt het vooral van (uiterst) rechts. PVV, Forum voor Democratie - die hoek. Zij zetten ons heel bewust weg als vijand, zoals ze dat bij wel meer instituties doen.”

Met enige regelmaat was Gelauff zelf mikpunt. “In een democratie zou de onafhankelijke journalistiek gesteund moeten worden. Ik heb dingen meegemaakt… Fractievoorzitters die in de Tweede Kamer om mijn ontslag vragen, omdat ik niet uitzend wat zij vinden dat uitgezonden moet worden. Als dat in Rusland gebeurt, bellen we Amnesty.”

Gelauff ziet een direct verband tussen dergelijk gedrag van politici en het gegeven dat het voor NOS-journalisten onmogelijk werd om een demonstratie te bezoeken zonder te worden bedreigd of belaagd. “De stijl van leidinggeven heeft wel invloed op hoe mensen zich gedragen. Die durf ik met decennia managementervaring wel aan.”

Ondertussen trad begin dit jaar een omroep toe tot het publieke bestel waarvan oprichter en directeur Arnold Karskens op zijn website The Karskens Times jarenlang een Zwartboek NOS Journaal bijhield. Zijn verwijt: teveel nepnieuws. Gelauff haalt desgevraagd zijn schouders op. “Ongehoord Nederland staat mijlenver van wat journalistiek is en zou moeten zijn. Als je propagandist van een politieke stroming wil zijn, heb je niets in deze sector te zoeken. Journalistiek is een ambacht waar eisen en plichten bij horen. Verder verwijs ik graag naar het rapport dat de NPO ombudsman na aanhoudende klachten maakte over Ongehoord Nederland.”  

Zijn angstbeeld is de stevig gekleurde manier waarop het Amerikaanse Fox News het nieuws verslaat - voor tientallen miljoenen kijkers. “Dat heeft helemaal niets meer met journalistiek te maken. Maar veel mensen kijken ernaar, het richt veel schade aan. Ik vind het zorgelijk dat we hier nu een soortgelijke werkwijze zien.”

De suggestie dat hij om dat te voorkomen met zijn vuist op tafel moet slaan, verwerpt hij. “Als hoofdredacteur moet je je voortdurend afvragen wat het effectiefst is voor je organisatie. In 2019 heb ik samen met de NVJ, het Genootschap van Hoofdredacteuren, het Openbaar Ministerie en de politie Persveilig opgericht, dat doorlopend monitort wat journalisten overkomt, agendeert en waar nodig bijstaat. Het belang van de journalistiek is daardoor hoger op de agenda komen te staan. Politici spreken zich vaker uit. Werkgevers zijn meer bezig met de veiligheid van hun mensen. Ze worden sneller aangespoord melding te maken van incidenten of aangifte te doen. Daar heb je wat op de lange de lange termijn aan. Meer in ieder geval dan als ik ruziënd over straat zou gaan met één persoon.”

Marcel Gelauff (Den Haag, 1957) belandde na de sociale academie in de journalistiek. Hij begon zijn loopbaan in 1980 bij de Leidse Courant, waar hij in een paar jaar doorgroeide naar een leidinggevende rol. Na een periode bij De Gooi- en Eemlander als chef van de nieuwsdienst verruilde hij dagbladpers voor televisie. Bij RTL Nieuws was hij onder andere eindredacteur en chef van de parlementaire redactie. In 2003 vertrok Gelauff naar de NOS, om als adjunct te dienen onder toenmalig hoofdredacteur Hans Laroes, die hij in 2011 zou opvolgen.