Wat nemen Lara Billie Rense en Tim de Wit mee naar het nieuwe seizoen Mediastorm? “We proberen te reflecteren op beeldvorming en spiegels om het nieuws heen zetten: wat gebeurt er eigenlijk en welke keuzes worden er gemaakt? Klopt wat er gezegd wordt?”

Het jaar is pas net begonnen, maar de ene na de andere onstuimige mediastorm raast alweer over ons heen. Denk aan de protesten van klimaatactivisten tegen fossiele subsidies, de ophef rondom schrijver Pim Lammers en politici die zich wapenen tegen zogenoemde linkse wolken.

In die chaos vind je vanaf zondag 19 februari om 17.45 uur op NPO 2 houvast: de aftrap van een nieuw seizoen Mediastorm. Een programma dat beeldvorming onder de loep neemt, ontleedt en uitdiept – om zo op te helderen wat er nou precies aan de hand is. Scheelt weer eindeloos meningen absorberen op Twitter, of per ongeluk belanden in een YouTube-fuik.

Dit seizoen verschijnt presentator Lara Billie Rense ten tonele, die de uitzendingen afwisselt met oudgediende Tim de Wit. En dat doen ze naast al hun andere journalistieke werk. Tim maakt Bureau Buitenland voor VPRO en de podcast Europa Draait Door op NPO Radio 1, en zit vaak ook nog aan talkshowtafels om zaken te duiden over het Verenigd Koninkrijk ("Het wordt een aantal heel pittige maanden, ja"). 

Lara Billie maakt - geen zorgen - nog steeds radio, maar richt zich niet meer op het dagelijkse nieuws, zoals voorheen bij BNR en NOS. Die presenteert momenteel het radioprogramma Wat blijft, waarin het leven wordt teruggevolgd van wijlen Nederlanders, en schrijft een boek. "Over mezelf en anderen die tussen de binaire posities bewegen," vertelt Lara Billie. "Ik ben vogelaar, dus ik heb ook voorbeelden uit de natuur aangehaald. Ik vertel mijn verhaal vanaf mijn jeugd tot aan mijn operatie en de reacties die ik kreeg nadat ik mezelf op de radio de eerste non-binaire presentator van Nederland noemde. Veel liefde, maar ook veel bijzondere reacties van mannen van een bepaalde leeftijd die vroegen of ik het ze kon uitleggen. Dat ik dacht: google zelf maar even. Dus dat heb ik allemaal opgeschreven." Het boek komt volgend jaar uit.

Overvolle agenda’s van journalisten die podcasts maken, boeken schrijven, programma’s presenteren, soms vogelen of aan talkshowtafels zitten, zorgden ervoor dat een dubbelinterview op het laatste moment twee losse interviews werden. Minder gezellig vonden we alledrie, maar niet minder inhoudelijk. We spraken over welke ambities ze hebben voor het programma, hoe ze zich onderscheiden van andere praatprogramma’s en wat ze willen toevoegen aan het journalistieke landschap. 

© Mo Barends / HUMAN

Lara Billie Rense presenteert dit nieuwe seizoen van Mediastorm.

Lara Billie, als doorgewinterde radiopresentator kom je nu opeens met je kop op televisie.

"Ik had nooit gedacht dat ik daar ja op zou zeggen."

Waarom niet?

"Dat is best grappig, want mensen vroegen me vaak wanneer ik televisie zou gaan doen. Ik dacht altijd: joh, radio is goed genoeg. Het is natuurlijk ook een prachtig medium. Maar nu ik geopereerd ben, mezelf non-binair noem en mijn lijf eindelijk van mij voelt, gaat de deur van televisie iets meer open. Bij de radio kon ik mezelf lekker verbergen in de studio. Ik moet straks rechtop staan, de camera is op mijn hele lichaam gericht. Het klinkt misschien gek, maar hoe prettig ik me nu voel als ik sta, is nogal een verschil."

Mediastorm neemt beeldvorming onder de loep. In het radioprogramma Wat blijft maak je ook beelden van overleden mensen. Hoe maak je die selectie en waar houd je rekening mee? 

"Je vist al heel snel in een poeltje van witte mannen die belangrijk zijn geweest voor de geschiedenis. Als je niet oppast, zit je hele uitzending vol met witte mannen die over dode witte mannen praten. Dat is geen inclusieve blik, en moet echt anders. Want als je doet wat je deed dan krijg je wat je kreeg. We hebben steeds intern het gesprek over welke personen we willen belichten, wie we daarover willen laten vertellen, en op welke plekken we moeten zoeken. 

Laatst hebben we een aflevering gemaakt over vrijheidsstrijder Anton de Kom, omdat zijn gedenksteen werd onthuld. We hebben voor onze rubriek de ‘Wat blijft-lijn’, waarin mensen vertellen over de personen die een blijvende indruk op ze hebben gemaakt, radiomaker en Black Achievement Award-winnaar Norman van Gom gevraagd om te vertellen over zijn moeder, die hem enorm geïnspireerd heeft. Dat was heel leuk."

Neem je die inclusieve blik mee naar Mediastorm?

"Dat is wel de ambitie. Het is zo belangrijk dat mensen zich gerepresenteerd voelen. Ik weet zelf ook hoe dat is."

Hoe probeert Mediastorm zich te onderscheiden van andere tafelgesprekken zoals Op1 of Jinek? 

"Mediastorm gaat om het journalistieke gesprek, het is geen talkshowgesprek waar ook continu niet-deskundigen aanschuiven. En daar ben ik heel blij mee. We proberen een ui af te pellen, te reflecteren op beeldvorming en spiegels om het nieuws heen zetten: wat gebeurt er eigenlijk en welke keuzes worden er gemaakt? Klopt wat er gezegd wordt?  

We zijn nu bezig met een proefuitzending over jeugdcriminaliteit, ter voorbereiding op de eerste uitzending. Afgelopen week zijn er vier geweldsincidenten geweest met jongeren. De media schetsen een beeld dat drillrap een centrale rol speelt in het feit dat de jeugd crimineler wordt, en dat de criminaliteit ook heftiger wordt. Wij gaan het verhaal van alle kanten bekijken. Aan tafel zitten een criminoloog gespecialiseerd in straatcultuur, een strafrechtadvocaat die dit soort jongens bijstaat en een wetenschapper die promoveert op de bestraffing van jeugdigen. Het blijkt dat de media er eenzijdig over berichten, en dat er nog veel meer verhalen relevant zijn die we als journalisten heel makkelijk over het hoofd zien. 

Het is uiteindelijk een soort self-fulfilling prophecy, want de consequentie is dat jongens zich er ook zo naar gaan gedragen."

Hoe vind je dat het gaat met de journalistiek in Nederland?

"Het is een rijk geschakeerd landschap. Er wordt fantastisch werk geleverd. Nieuwsuur, de onderzoeksjournalistiek van De Groene Amsterdammer. Maar ik vind ook dat we te gehaast zijn en te veel opgaan in de ophef, het dagelijkse nieuws. Er is te weinig geld voor langzame onderzoeksjournalistiek, en daarom blijven we onszelf in eigen staart bijten en dezelfde verhalen rondpompen. 

Er wordt altijd wrijving gezocht bij de talkshowformats van nu. Daarom heb ik er bewust voor gekozen om na mijn coming-out niet bij talkshows te gaan zitten, want ik weet dat ze daar iemand tegenover mij zouden zetten die iets vindt van non-binair zijn. Ik ga toch niet over mijn identiteit zitten discussiëren? Een verhaal mag soms niet op zichzelf staan, en dat vind ik problematisch, want het is soms juist goed om alleen te luisteren.

Bij de publicaties van OneWorld bijvoorbeeld, wordt vaak heel bewust gekozen om een perspectief mee te nemen in een verhaal. Ze doen dus niet alsof ze onpartijdig zijn, wat natuurlijk geen enkele journalist eigenlijk is. Ze zijn transparant over de keuzes die ze maken, blijven bij de feiten en brengen andere perspectieven. En die zijn heel erg nodig. 

Wij witte mensen moeten erkennen dat we ons niet altijd bewust zijn van vooroordelen, en ook niet altijd in staat zijn alle perspectieven mee te nemen. Daar moeten we nederig in zijn, en dat mis ik soms wel in de journalistiek."

Is de redactie van Mediastorm inclusief?

"Nee. En HUMAN als geheel is eigenlijk ook nog wit en homogeen. Het begint bij bewustwording, en daar actief op handelen. Maar inclusiviteit gaat trouwens ook over lhbti, mensen met een beperking en over geografie."

Welke uien gaan jullie nog meer pellen aankomend seizoen? 

"De beeldvorming rondom de verkiezingen, de Iraanse protesten en de hoofddoek, zelfcensuur in de wetenschap, migratie en asiel, vrijheid van meningsuiting, maar we zullen ook gaan duiken in stad en platteland, waarbij de gasboringen in Groningen een grote rol spelen."

© Mo Barends / HUMAN

Tim de Wit presenteert ook dit seizoen Mediastorm van HUMAN.

Tim, je hebt veel in het buitenland gewerkt. Is je beeldvorming over Nederland, of de journalistiek in Nederland veranderd? 

"Ik denk het wel, omdat je vergelijkingsmateriaal hebt. Vooral onze talkshowcultuur viel me op. Je ziet tafelgesprekken tussen mensen uit de entertainmentwereld, politici en deskundigen. Iedereen kan meedoen, ook al hebben ze over een onderwerp geen verstand. Ik heb me nooit gerealiseerd dat dat best raar is, totdat ik weer terugkwam in Nederland. Er stond toevallig deze week een stuk in de Volkskrant waarin de Nederlandse talkshowcultuur werd vergeleken met Duitse talkshows. Daar diepen ze over meerdere uitzendingen heel inhoudelijk en politiek een onderwerp uit, en er kijken miljoenen mensen naar."

Dit wordt je tweede seizoen Mediastorm. Wat heb je geleerd van het vorige seizoen en wat neem je mee naar het volgende?

"Ik hoop dat we iets meer urgentie kunnen gaan uitstralen. Het lastige van dit programma, vooral nu we op zondag gaan uitzenden, is dat je terugkijkt op de afgelopen week. Dan gebeurt het weleens dat een onderwerp al uitgebreid is behandeld. Bijvoorbeeld de aardbeving in Turkije, daar zouden we deze week graag iets mee hebben gedaan. Het is best uitdagend om iets te kunnen toevoegen en gasten aan tafel te hebben zitten die nog nergens anders zijn geweest. 

Dit jaar is het live. Ik denk dat dat iedereen scherper maakt, en je daardoor zaken die in het weekend gebeuren nog kan meenemen."

Hoe is de verhouding bij Mediastorm tussen wekelijkse ophef en langlopende thema’s?

"In de opening zullen we vaak de mediastorm van de week behandelen. Deze week zou dat de storm rondom schrijver Pim Lammers en de kinderboekenweek kunnen zijn. Die ophef is begonnen op sociale media, en voor je het weet krijgt hij doodsbedreigingen en trekt hij zich terug. Wij willen weten: hoe gebeurt zoiets, en hoe moet je daar als media mee omgaan? Het hoofdonderwerp heeft wel met de actualiteit te maken, maar dat is minder de hype van de week. Dat kan gaan over jeugdcriminaliteit en de beeldvorming daaromheen, of de discussie rondom de hoofddoek. Door de demonstraties in Iran is de hoofddoek voor Iraanse vrouwen een symbool van onderdrukking geworden."

In Nederland is dat perspectief totaal anders natuurlijk, dan gaat het meer over zelfbeschikkingsrecht.

 "Dat zijn heel interessante gesprekken om te voeren. Die discussie over de hoofddoek in Iran slaat natuurlijk over naar ons, en wij laten mensen daarover aan het woord. Een Iraanse zonder hoofddoek die er fel op tegen is, en iemand die wel een hoofddoek draagt maar die zich enorm voor de Iraanse zaak inzet, en er dus een genuanceerde kijk op heeft."

Proberen jullie met Mediastorm ook kritische noten mee te geven aan journalisten?

"We willen de journalistiek niet de maat nemen, maar juist met distantie naar beeldvorming kijken. Vorig jaar, leuk voorbeeld, hadden we een aflevering gemaakt over true crime-podcasts, die echt enorm in opkomst zijn. We hadden iemand van Slachtofferhulp uitgenodigd en twee makers van true crime-podcasts. De tafelgast van Slachtofferhulp zei dat ze eigenlijk nooit wordt benaderd door makers van podcasts met de vraag hoe het is voor slachtoffers en nabestaanden om een zaak van een familielid te zien worden uitgediept. En dan zie je ook dat die makers inderdaad het inzicht krijgen: daar hebben we eigenlijk nooit goed over nagedacht."

Dus er is een tweeledige ambitie. Enerzijds het ontleden van beeldvorming voor de televisiekijker: hoe komt het beeld tot stand en kunnen we dat genuanceerder bijstellen. En anderzijds om de journalistiek handvatten te geven om reflectiever te kunnen zijn op hun eigen werk.

"Ja. In aanloop van de wedstrijd Ajax-Feyenoord hadden media het over ‘een strijd van leven op dood’. Er kwam een vergrootglas te liggen op Steven Berghuis, die van Feyenoord naar Ajax was verhuisd. Het ging heel ver hoe de media daarover berichtten, en hij maakte daar een punt van. Dat het impact had op zijn familie. Bovendien maakte hij een opmerking over de vreemde fotokeuze van het AD. Toen dacht ik: inderdaad, waarom zou je een foto gebruiken waarin hij schreeuwend in een Ajax-shirt voor een Feyenoordtribune staat? Dat is natuurlijk ook een moment dat media moeten nadenken over of dat nou wel zo handig was."

Wat kan de journalistiek daarvan leren?

"Vooral dat wat je schrijft en publiceert consequenties heeft voor mensen. Niemand zal met opzet geprobeerd hebben om het leven van Steven Berghuis tot een hel te maken. Als Mediastorm kan je dat verder uitdiepen. Hoe komen die keuzes tot stand? Is er dan ook op zo'n redactie discussie over? Daar leent dit programma zich goed voor."

Beeldvorming onder de loep

Vanaf 19 februari live om 17:45 uur op NPO 2

Het nieuwe seizoen van Mediastorm neemt beeldvorming onder de loep. Presentatoren Lara Billie Rense en Tim de Wit bespreken elke zondagmiddag de gebeurtenissen van de afgelopen week in de media. Met journalisten, opiniemakers en wetenschappers analyseren ze hoe beelden in de media ontstaan en wat die met ons denken doen. 

Kijk Mediastorm vanaf 19 februari elke zondag live om 17:45 uur op NPO 2.

Dit is ook interessant