Wat COVID-19 betekent voor podiumkunstenaars

Om verspreiding van het coronavirus terug te dringen, heeft de overheid alle bijeenkomsten van meer dan honderd personen afgeschaft. Een keuze die de gezondheid landelijk ten goede komt, maar die grote problemen oplevert voor nagenoeg alle zelfstandige ondernemers, maar zeker ook die in de kunst- en cultuursector.

We spraken met spoken word-artiest, kunst-en cultuurprofessional en curator van onze Spoken Word Sessies Manu van Kersbergen over de huidige situatie voor zelfstandigen in de podiumkunsten. "Deze epidemie maakt pijnlijk duidelijk hoe slecht ons sociale vangnet is voor de groep zelfstandigen."   

Normaal gesproken had zijn week vol gezeten: lesgeven bij de Nederlandse Pop Academie, advies over kunst en cultuur leveren aan de gemeente Utrecht, een groep coachen bij de Poetry Circle Nowhere, een aantal voice-over opdrachten in Amsterdam en als afsluiting van de week een optreden bij Nationale Opera & Ballet. Maar met de nieuwe maatregelen vanuit de overheid, ziet de agenda van Manu er anders uit. "De praktijk is dat mijn agenda uitdunt. Een aantal werkzaamheden kan ik ook digitaal uitvoeren, zoals lesgeven en advieswerkzaamheden aan de gemeente. Maar een heleboel opdrachten vallen af." 

En daarmee komt Manu er nog relatief goed vanaf. Er zijn namelijk ook genoeg zzp’ers die zich bijvoorbeeld volledig hebben gericht op een carrière als danser of geluidstechnicus. "Die mensen hebben een gigaprobleem," zegt Manu. "Voor hen wordt nu, buiten hun macht om, besloten dat al hun opdrachten niet doorgaan de komende vier weken en waarschijnlijk zelfs langer. Natuurlijk snap ik dat die opdrachten geannuleerd worden, en daar sta ik ook achter. Maar het is wel een enorme aderlating voor de podiumkunstenaar. Al blijft deze situatie natuurlijk het meest ingrijpend voor de mensen die ziek zijn van het virus, of de mensen die nu keihard moeten werken in de zorg."

Met de contracten die zelfstandig ondernemers met hun opdrachtgevers hebben afgesloten, kunnen ze in de huidige situatie helaas niet veel. "In de meeste overeenkomsten staat dat dat financiële toezeggingen met onmiddellijke ingang mogen worden beëindigd als er sprake is van overmacht, zoals een epidemie. Als zzp’er heb je in deze situatie dus geen poot om op te staan."

Tekst gaat verder na afbeelding

Dinsdag 17 maart kondigde het kabinet nieuwe hulpmaatregelen voor zzp’ers aan. Zelfstandig ondernemers kunnen gratis een aanvulling op hun inkomen krijgen, tot aan het sociaal minimum. Manu: "Dat zijn mooie hulpmiddelen. Maar het zijn wel echt noodmaatregelen, voor mensen van wie alle opdrachten zijn geannuleerd."

Voor zelfstandigen die de afgelopen weken of zelfs maanden bijvoorbeeld voor een optreden gerepeteerd hebben, hoopt Manu op andere maatregelen. "Mijn optreden aanstaande vrijdag bij de Nationale Opera & Ballet is bijvoorbeeld geannuleerd. Heel terecht natuurlijk, maar daarin zit al veel werk vooraf. Het is nu nog maar de vraag of ik daarvoor betaald krijg. Als dat niet zo is, zou dat een bittere pil zijn."

"Ik denk dat de overheid hierin tegemoet zou kunnen komen door gelden beschikbaar te stellen aan de instellingen in de podiumkunsten. Die instellingen kunnen op hun beurt weer een tegemoetkoming leveren aan de artiest."  

Met zo'n maatregel hoeft volgens Manu niet het volledige bedrag aan de artiest uitbetaald te worden. "Ik vind het logisch dat een deel van de kosten voor het eigen risico van de zzp’er is. Alleen ik vind niet dat we deze hele situatie op een aantal zelfstandigen kunnen afschuiven. We hebben te maken met een maatschappelijk, nationaal en zelfs wereldwijd probleem. Ik vind dat we daar als gehele gemeenschap verantwoordelijk voor zijn en ook dat we vanuit die gemeenschap naar een oplossing moeten kijken."  

Tekst gaat verder na afbeelding

Dat het financiële risico van deze overmachtssituatie tot nog toe grotendeels op de schouders van de zelfstandigen lijkt te rusten, ziet Manu als onderdeel van een breder probleem. "De afgelopen jaren is het aantal zelfstandigen gestegen, en dat zal de komende jaren blijven stijgen. Maar vanuit de politiek zie je dat er bar weinig geregeld is voor deze groep werkenden."  

"Verzekeringen voor langdurige ziektes onder zzp’ers zijn bijvoorbeeld voor veel zelfstandigen onbetaalbaar. Nu heb je zoiets als broodfondsen, waarin zelfstandig ondernemers met elkaar regelingen treffen en voor elkaar betalen als één van hen ziek wordt. Maar zoiets moet natuurlijk ook op nationaal niveau te regelen zijn.

"De corona-epidemie maakt eigenlijk extra pijnlijk duidelijk hoe slecht ons sociale vangnet is voor de groep zelfstandigen. Het zou toch mooi zijn als deze epidemie ervoor kan zorgen dat de infrastructuur voor zzp’ers in Nederland op een sneller tempo gaat verbeteren, en dat nu echt gekeken wordt naar goede oplossingen voor zelfstandigen. Dan brengt deze nare situatie toch nog iets positiefs met zich mee."

Gelukkig ziet Manu ook dat door deze crisis veel mooie initiatieven en solidariteit ontstaan. "Sommige mensen vragen bijvoorbeeld geen geld terug voor een concertkaartje, om zo de podiumartiest te steunen. Dat moet zeker geen verplichting zijn, maar het is mooi om te zien dat mensen elkaar zo proberen te helpen. En ook het ministerie voert gesprekken vanuit oprechte bezorgdheid voor de sector. Ik heb bewondering voor die solidariteit die her en der ontstaat en die ook de constructieve boventoon voert. Dat stemt me hoopvol."