Lotte Houwink ten Cate: 'Te veel mannen zijn feminist tot aan de voordeur'

Houwink ten Cate werkt momenteel aan een boek over heteroseksualiteit. De heteroseksuele relatie is namelijk een strijdtoneel waar veel feministische thema’s in naar boven komen. “Heteroseksualiteit heeft te maken met vele strijdpunten uit de tweede feministische golf die onverminderd actueel blijven, zoals het onbetaalde werk van vrouwen thuis, gelijke verdeling van de zorg voor kinderen, de loonkloof en subtiel seksisme,” aldus Houwink ten Cate. 

Tijdens de tweede golf (rond de jaren zeventig van de 20ste eeuw) is er bewustzijn van de status van de vrouw ontstaan door middel van praatgroepen. “Thema’s die tot dan toe als individueel werden ervaren, bleken structureel en daardoor politiek.” Die politieke problemen uit de jaren zeventig zijn misschien veranderd, maar niet verdwenen. “Ik denk dat er in het publieke domein wel iets verandert, maar dat we nog steeds hele duidelijke verwachtingen van vrouwen hebben. Zodra je die aan je laars lapt, word je naar beneden geduwd.” 

Volgens Houwink ten Cate is het een illusie dat wij denken het tegenwoordig beter te doen. “Vrouwen hebben wel echt een historische inhaalslag gemaakt. Als je kijkt naar hoeveel vrouwen theoretisch opgeleid zijn en carrière maken, hebben we al een enorme transitie achter de rug. Maar tegelijk zie je hierin ook de illusie uit de jaren negentig: dat carrière maken emanciperend werkt.” 

Het idee dat carrière maken emanciperend werkt, is volgens Houwink ten Cate een ouderwetse, liberale vorm van feminisme, hierbij streven we een mannelijke norm na. “Precies daar wil ik ver van blijven. Ik ben niet geïnteresseerd in de mannelijke norm als we zouden aannemen dat dat betekent: veel werken, weinig thuis zijn en het werk thuis uitbesteden aan andere vrouwen. Dat is volgens mij helemaal niet het juiste eindstation voor emancipatie.”

Het streven naar de mannelijke norm komt volgens haar ook voort uit het idee van een kerngezin: vader, moeder en kinderen, en tegenwoordig vallen ook queergezinnen binnen dat idee. “Het kerngezin ontstond als gevolg van de industrialisering. Het werk voor mannen werd verhuisd van huis naar fabriek, hiervoor ontvingen zij een gezinsloon. De vrouw werd hierdoor geacht thuis te blijven om het privédomein te runnen, zij werd financieel afhankelijk van de man.

"Op dat moment zie je ook dat er allerlei ideeën ontstaan over het burgerlijke huwelijk en moederinstinct. Deze ideeën zijn heel bewust gepropageerd waardoor er een scheiding gecreëerd werd tussen de privésfeer en het publieke domein: zorgen voor de kinderen werd gezien als de natuurlijke rol van de moeder. Deze vorm van samenleven is een manier om vrouwen afhankelijk te houden van hun man.”

Het idee van een kerngezin wordt volgens Houwink ten Cate nog steeds opgedrongen bij vrouwen. Zo voelen ze vaak sociale druk om een relatie te krijgen. De romantische liefde heeft een verheven plaats in de samenleving. “Als je als man vrijgezel bent, wordt het meer gezien als spannend. Terwijl het bij de vrouw als zielig wordt gezien, dan ben je al snel een kattenvrouwtje.”

Daarnaast is er volgens haar ook een sociale druk rondom het krijgen van kinderen. “Hier is enorm tegen gestreden, maar ik denk dat je nog steeds kan zeggen dat het maatschappelijke succes van vrouwen in hoge mate bepaald wordt door de privérelaties die zij hebben. Bij mannen is dat echt veel minder, bij hen gaat het meer over werk.” Dit vindt Houwink ten Cate ook problematisch. "In haar boek Feminisme en Socialisme schreef feminist Anja Meulenbelt heel treffend over hoezeer mannen eigenwaarde ontlenen aan werk. Het zet mannen en vrouwen vast in het ideale rolpatroon.”

Houwink ten Cate zet zich ook in tegen alledaags seksisme, iets wat zij ook zelf heeft ondervonden. “Iemand noemde mij in een podcast een geile studente, waar ik in NRC tegenin ben gegaan. Wanneer iemand mij zo publiekelijk met naam en toenaam noemt, kaats ik de bal terug. Achteraf heb ik berichten ontvangen van mensen die zich afvroegen of het niet aardiger was geweest als ik hem een privébericht had gestuurd.” Dit vindt Houwink ten Cate veelzeggend. “Dat zelfs in zo’n situatie nog van vrouwen verwacht wordt dat ze lief blijven.” 

“Wanneer je er wel tegenin gaat, ben je zuur, je zeikt en bent humorloos. Waarom lach je niet gewoon mee?” Houwink ten Cate merkt wel dat haar houding hierin verandert. "Door van repliek te dienen bevestig je stereotypen, maar nu ik wat ouder ben, kan ik dat beter. Het maakt mij veel minder uit wat anderen denken.” Ze heeft het idee dat zij nu sterker in haar schoenen staat. "Eerder kon ik als iemand iets seksistisch zei wel denken: ik laat het gaan. Vooral wanneer die persoon door veel mensen leuk en grappig werd gevonden. Nu denk ik: bekijk het maar.” 

In het teken van Internationale Vrouwendag tipt Houwink ten Cate HUMAN-vrienden het boek Moeder en Pen van Mensje van Keulen. Deze is Houwink ten Cate gaan lezen toen zij zelf zwanger was van haar kind en ook wist dat zij het ouderschap grotendeels zelfstandig ging doen. “Ik vond het heel inspirerend en mooi hoe zij moederschap boven de romantische liefde stelt.”

Wat Houwink ten Cate ook fascineert is hoe vrouwen die publiekelijk zo sterk staan, in relaties met mannen nog steeds vaak een onderdanige rol aan (moeten) nemen. “Je ziet opnieuw dat patroon van ondergeschiktheid, de grote link tussen de jaren zeventig en nu. En wat je ook bij linkse mannen terugziet, is dat ze zich graag feminist noemen, maar als het op hun eigen leven aankomt, stellen ze zich teleurstellend op. Te veel mannen zijn feminist tot aan de voordeur.”