Coronatijdperk toont hoe belangrijk sociale cohesie is

Het begon allemaal in 2015, toen Lian Priemus met haar oudste dochter en een tas vol boodschappen van de Dirk naar het centraal station in Amsterdam ging. Er was een grote groep Syrische vluchtelingen die de laatste trein naar Ter Apel had gemist en op Facebook werd opgeroepen om deze mensen te helpen.

Op het station raakte ze in gesprek met een Syrische arts en de vluchtelingencrisis werd opeens heel concreet. Vanaf dat moment ging Priemus zich inzetten voor vluchtelingen, eerst door mensen in huis te nemen, daarna door samen met anderen een huisvestingsproject op te zetten in samenwerking met de gemeente.

"Ik hou van aanpakken. Het huisvestingsproject was eigenlijk binnen een paar weken gerealiseerd. De gemeente vond de samenwerking inspirerend, ze zeiden: 'Als wij dit zelf zouden doen, zouden we er waarschijnlijk eerst twee jaar over vergaderen'. Ik vond het zelf ook bijzonder. Het was het begin van een actief burgerschap wat ik tot dan toe niet zo kende."

"Ik werkte voorheen als televisiemaker en regisseur," vertelt Priemus. "Daar maak je verhalen over anderen. Nu kon ik zelf het verschil maken. In de periode na 2015 werd de behoefte aan noodhulp kleiner. Veel statushouders kregen een huis en een verblijfsvergunning, lessen en cursussen waren geregeld. In de ogen van gemeente en instanties waren ze eigenlijk 'klaar'. Maar in de praktijk bleek het heel ingewikkeld voor deze mensen om met Nederlanders in contact te komen."

Niet alleen bij vluchtelingen met een verblijfsvergunning zag Lian Priemus een gebrek aan sociale verbondenheid. Ook sommige Nederlanders kennen dit gevoel. Zeker in de grote stad. Hoeveel vrienden je ook hebt, het kan soms nogal 'losjes' voelen zodat je je alsnog verloren of 'allenig' voelt.

Eén en één werd twee. Sinds 2017 brengt ze gemengde groepen Amsterdammers samen met het project 'In my backyard'. Er zijn dertien groepen actief in dertien buurten, met in iedere groep zo’n twintig huishoudens. Dat kunnen statushouders zijn en Nederlanders. Doel: je verbonden voelen met mensen in je buurt, als een soort grote familie.

Tekst gaat verder onder afbeelding

De groepen ontmoeten elkaar maandelijks, maar nog veel vaker worden onderling afspraken gemaakt om samen te eten, naar de film te gaan, hard te lopen. "Het verschil met een meer traditionele vorm van 'vluchtelingenhulp' is dat de relaties in dit project gelijkwaardig zijn. Ik vind dat heel belangrijk. Het gaat er niet om dat de een de ander wil 'redden' of helpen, maar er worden relaties aangegaan die inhoudelijk de diepte in gaan."

Dat Nederlanders net zo'n grote behoefte hebben aan sociale cohesie als statushouders, is iets dat we volgens Priemus met onze hyper geïndividualiseerde maatschappij zelf hebben gecreëerd. Ze benadrukt dat het niet om 'eenzaamheid' gaat, maar om de manier waarop je contact hebt met de mensen in je omgeving. "Afhankelijk zijn van een ander wordt gezien als een zwakte, ik kwam dat idee ook bij mezelf tegen door het contact met statushouders."

"Ik kreeg bijvoorbeeld van een Syrische vriendin de vraag hoe vaak ik mijn ouders zie. Eén keer in de maand zei ik, daar schrok ze van. En dat mijn dochters op jonge leeftijd uit huis zijn gegaan, is een zelfstandigheid waar ik trots op ben. Maar ik werd me er ook van bewust dat dit denken onderdeel is van een samenleving waar we sociale verbondenheid over het hoofd zijn gaan zien. Terwijl: het zit in onze genen om van elkaar afhankelijk te zijn, het is best fijn om elkaar wél nodig te hebben."

De Amerikaanse schrijver en onderzoeker Dan Buettner onderzocht de plekken op de wereld waar mensen het oudst worden en kwam uit op vijf zogenoemde 'blauwe zones': Sardinië (Italië), Ikaria (Griekenland), Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië) en het schiereiland Nicoya (Costa Rica). Een van de in het onderzoek genoemde redenen dat mensen er langer leven is dat de sociale cohesie er groot is.

Lian Priemus werkt met 'In my backyard' samen met een psychiater en een team van psychologen aan een methode om sociale verbondenheid in de stad te vergroten. De pilot van deze methode, Common Ground Works, wordt in het najaar vervolgd. "Een van de psychiaters, waar we nu mee samenwerken aan het onderzoek, is gespecialiseerd in trauma's bij vluchtelingen en wat er nodig is als je in een nieuwe omgeving komt wonen. Hij zei: 'Je hebt pas echt wat aan alle inburgering en andere voorzieningen die je van de overheid krijgt, als je je sociaal verbonden voelt met je nieuwe omgeving'. Dat wordt niet goed onderkend in onze maatschappij."

Tekst gaat verder onder afbeelding

"Je sociaal kunnen verbinden klinkt als een luxeprobleem," zegt Priemus. "Maar hoe kansrijk deze nieuwkomers stuk voor stuk ook zijn, dit gaat – zeker hier in Noordwest-Europa - niet vanzelf. Terwijl het heel belangrijk is voor je mentale en je fysieke welzijn. En heel veel Nederlanders herkennen het. Ons grootste streven is om onafhankelijk van elkaar te zijn. We hebben geen tekort aan vrienden, maar herkennen wel het gevoel dat de verbindingen nogal los en vrijblijvend zijn. Van een organisatie die gericht is op nieuwkomers, zijn we ons zo veel breder gaan richten op sociale verbondenheid en hoe je die kan versterken in gemeenschappen."

Nu door het coronavirus fysieke ontmoetingen niet kunnen doorgaan organiseert 'In my backyard' dagelijkse bijeenkomsten via ZOOM. Daarin worden thema's besproken als: hoe houd ik mijn relatie gezond in deze periode? Maar ook: hoe knip ik mijn eigen haar? De onlinegesprekken zijn openbaar, iedereen kan meedoen.

"Het is bijzonder hoe onverwacht leuk de videobijeenkomsten zijn," zegt Priemus. "Ik ben van huis uit programmamaker en het is steeds een nieuwe aflevering die we in elkaar zetten. In de intimiteit van je eigen huiskamer zijn mensen heel openhartig, je krijgt echt een heel intieme inkijk in iemands leven. Er zitten mensen bij de hele dag niemand spreken, met name mensen die single zijn. Voor hen zijn de videobijeenkomsten heel waardevol."

"Het is een periode waarin we als IMBY nog meer met onze missie bezig zijn, want we voelen nu nog meer hoe belangrijk sociale cohesie is. Wat je in deze periode ziet: meer dan al het andere missen mensen elkáár."