Bij Human vind je inspiratie in je zoektocht naar antwoorden op persoonlijke levensvragen en maatschappelijke vraagstukken. En omdat we zijn geworteld in het humanisme, zouden we onszelf tekort doen als we niet luisteren naar (en leren van) humanistische denkers. Vandaar deze serie. Dit keer: de kersverse Van Praagprijs-winnaar Sinan Can.

Wie, wat, waar?

De vader van zijn vader kwam in de jaren zestig als gastarbeider naar Nederland. Opa Can was grootgrondbezitter in het oosten van Turkije, maar omdat hij geen mensen kon vinden die dit land voor hem bewerkten, is hij naar Nederland gekomen, waar hij een baan vond in de metaalindustrie. 

Hoewel zijn opa aanvankelijk een huwelijk tussen Sinan's ouders tegenhield in Turkije, omdat zijn moeder uit een arm Koerdisch gezin kwam, liepen zijn ouders door een speling van het lot elkaar in Nederland - Nijmegen om precies te zijn - weer tegen het lijf en stapten alsnog in het huwelijksbootje. 

In 1977 kwam Sinan ter wereld in de wijk Bottendaal in Nijmegen, een multi-culturele wijk waar hij nog altijd woont. Zijn vader werkte in hetzelfde bedrijf als zijn opa en zijn moeder was maatschappelijk werkster en voorzitter van een vrouwenvereniging. 'Toen ik heel klein was, nam ze me daar altijd mee naartoe,' zei Sinan Can hierover in Trouw. 'Ik ben met vrouwen opgegroeid - daar heb ik denk ik mijn zachte, empathische kant aan te danken.'

Als jochie wilde hij arts worden om zo kinderen te helpen in Afrika. Ook dacht hij eraan om geschiedenis te studeren, maar koos uiteindelijk voor een studie journalistiek in Tilburg, om zo zijn maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven en bij te dragen aan een rechtvaardige wereld. Can werkte na zijn studie bij CNN Türk in Istanbul, ging als onderzoeksjournalist aan de slag bij Zembla, maakte tv-documentaires als Uitgezet (2013), In het spoor van IS (2017) en documentaireseries als Bloedbroeders (2015) en De Arabische storm (2016). 

Voor die laatste serie werd Can in 2016 door het Humanistisch Vredesberaad uitgeroepen tot "Journalist voor de Vrede", omdat hij 'de hoop en teleurstellingen heeft geschilderd van velen in de Arabische wereld, met oog voor de mensen en hun persoonlijk lijden.' 

Tekst gaat door na afbeelding

© Sander Koning / ANP

Sinan Can tijdens de Pride Walk, een mars waarin deelnemers aandacht vragen dat iedereen zichzelf kan zijn

Wat maakt hem tot humanistisch kanon?

Drie jaar na zijn vredesprijs ontvangt Sinan Can nu dus de Van Praagprijs tijdens het Mag Het Licht Aan Festival, zondag 7 juli. Deze oeuvreprijs reiken onze vrienden van het Humanistisch Verbond elke twee jaar uit aan iemand die de samenleving op "onorthodoxe en vernieuwende wijze" medemenselijker maakt. Iemand die zich in leven en werk inzet voor een humane samenleving, waar vrijheid, zelfbeschikking, gelijkwaardigheid en verantwoordelijkheid, weerbaarheid en Bildung de belangrijkste waarden zijn.

Volgens Can begrijpen mensen elkaar beter als ze op de hoogte zijn van andermans verhalen. Met zijn werk wil hij nieuwe inzichten geven en daarmee impact krijgen. Hij zei ooit: 'Al is er maar één persoon met een hardvochtig standpunt over vluchtelingen die naar beelden van een stad zoals Mosoel kijkt en dan denkt: Ik snap nu wel dat een mens daar niet leven kan, dáár doe ik het voor. Ik wil mensen verbinden.'

Dat verbinden komt volgens de jury vooral tot uiting door zijn manier van werken. 'Hij stelt de lastige vragen die gesteld moeten worden in gesloten werelden en opent daarmee de ogen van jong en oud, waarmee hij laat zien dat ook in een moeilijke context de humane benadering mogelijk is. Het is iemand die even jeugdig is in zijn gedrevenheid als gerijpt in zijn oordeel.'

De Van Praagprijs - vernoemd naar mede-oprichter van het Humanistisch Verbond Jaap van Praag - krijgt Can uitgereikt tijdens Mag Het Licht Aan, het festival dat Can zelf mocht cureren. Eerdere winnaars van de Van Praagprijs zijn Typhoon, Adelheid Roosen, Henk Oosterling, Johan Simons, Heddy Honigmann, Kees Schuyt, Karin Spaink en Pieter Winsemius.

Tekst gaat door na afbeelding

© Sander Koning / ANP

Typhoon won in 2017 de Van Praagprijs

Hoe klinkt zijn stem door?

Sinan Can wil met zijn documentaires en programma's laten zien hoe andere mensen leven. En dan niet alleen om aan ons te laten zien waarom mensen een verwoeste stad als Aleppo willen ontvluchten, maar ook om de veelzijdigheid en meerstemmigheid van het leven te laten zien. 'Ik zie in allerlei landen hoe het vooral niet moet,' zei Can ooit. 'Etnisch en sektarisch geweld, ongelijkheid tussen man en vrouw, tussen arm en rijk. Als ik dan dat populistische geneuzel hoor dat we hier in Nederland naar de klote gaan: mag dat ietsje minder!'

En afwijkende meningen zijn goed, is de ervaring van Can. Ook al schuren ze tegen heersende moraal of fatsoensnormen. Door zijn reizen naar het Midden-Oosten beseft hij dat het hebben van afwijkende meningen geen gemeengoed is, ook niet in zijn eigen Turkse gemeenschap. 'Er is geen debatcultuur,' zei hij daarover. 'Gewoon op een waardige en respectvolle manier in discussie gaan zonder dat het ontaardt in ruzie en je de ander uitmaakt voor "terrorist" of "verrader". Waar vinden we elkaar, waar botst het, waar kunnen we elkaar een beetje beïnvloeden? Je moet ander de ruimte geven voor een eigen mening.'

Sinan Can is een soefi, de mystieke traditie binnen de islam. Hij ziet het soefisme als een progressieve en humanistische beweging van de islam, waarin hij veel openheid ervaart. 'Soefi’s vinden dat je de heilige geschriften in hun tijd moet bezien,' zei Can daarover. 'Een geloof ontwikkelt zich zoals mensen zich ook ontwikkelen. Ik hoef geen honderd verhandelingen over de islam te lezen of blind achter geestelijken of despotische leiders aan te lopen; je eigen morele kompas volgen, dat is het belangrijkste.'

Bronnen: Brabants Dagblad, de Kanttekening, Trouw

Net zo interessant