Spinvis en Kim Brand spelen Open Kaart

Het begon allemaal drie jaar geleden: Regisseur Kim Brand hoorde een verhaal over een bejaard stel, waarvan de vrouw naar een tehuis moest. Haar man mocht niet mee. Hij was nog te gezond. Kim: ‘Dat vond ik zo’n heftig verhaal, dat ik ben gaan researchen. Ik kwam erachter dat er vijfhonderd tehuizen gingen sluiten, omdat mensen steeds langer thuis moeten blijven wonen.’ Zo ontstond het idee om ‘iets’ met een bejaardentehuis te doen, maar het moest niet saai worden. ‘Op een dag werd ik gebeld door de directrice van het tehuis Tuindorp Oost in Utrecht. “Er komen jongeren wonen in de leegstaande kamers,” zei ze. Yes! dacht ik. Dit is wat ik nodig heb. Ik wilde reuring.’

Kim onderzocht wat er gebeurt als 41 jonge woningzoekenden in ouderenflats trekken en maakte er de documentaire Een nieuwe morgen over. Versmelten de werelden van jong en oud of botsen ze? Al gauw raakte ook Spinvis bij het project betrokken. De muzikant componeerde muziek voor de film en maakte een vijfdelige podcastserie waarin hij gesprekken voert met jong en oud - over leeftijd, liefde, dromen en meer. 

(Tekst loopt door onder de afbeelding)

Spinvis’ favoriete scènes zijn die met pijnlijke momenten. ‘Ik herkende het: mensen kunnen zó ongemakkelijk met elkaar zijn. De kracht van een goede documentaire is dat je zonder uitleg laat zien hoe complex en gelaagd menselijke relaties zijn.’

Kim hoopt dat mensen dat meenemen van de film. ‘Wat ik het liefst wil, is dat mensen gaan nadenken: “Hoe open staan we eigenlijk voor een andere generatie?” De film werkt als een spiegel die laat zien hoe ver we uit elkaar gegroeid zijn en hoe ongemakkelijk we het vinden om met elkaar te praten.’

Omdat we daar best iets beter in kunnen worden, werd aansluitend op Een nieuwe morgen een spel ontwikkeld om oud en jong met elkaar in gesprek te brengen: Open kaart - een spel voor jonge lui en oude lieden. Op ieder kaartje staat een vraag uit de categorieën ‘klein maar fijn’, ‘groots en meeslepend’ en ‘achter gesloten deuren’. Per onderwerp mag er niet meer dan vier minuten gesproken worden. En wie afdwaalt en over andere zaken praat, is af. ‘Dat is vooral omdat ouderen soms niet te stoppen zijn,’ lacht Kim.

Omdat het spel niet door henzelf is ontwikkeld, kennen Spinvis en Kim de vragen nog niet. De hoogste tijd om het eens uit te testen. ‘Oud en jong, hè?’ gniffelt Kim. Ze is dertig, Spinvis 57.

‘Welke wijze les heb je geleerd van je ouders?’, is haar eerste vraag aan de muzikant. 

Spinvis weet het gelijk. ‘Mijn vader, die een half jaar geleden overleden is, was zó mild. Ik heb hem nooit iets slechts over iemand horen zeggen. En als er negatief werd gepraat over mensen, dan was hij de eerste die altijd zei: “Je weet niet hoe het in elkaar zit en wat die mensen hebben meegemaakt.” Dankzij hem probeer ik niet meteen te oordelen maar te achterhalen waarom mensen doen wat ze doen.’

‘Lukt dat?’, vraagt Kim.

‘Ik heb altijd geprobeerd met mensen te praten. Voor ik doorbrak heb ik vijfentwintig jaar fabriekswerk gedaan en nachtdiensten gedraaid bij de post: brieven sorteren. Dat is het afvoerputje van de samenleving. Je hoeft niks te kunnen, het is het werk van een chimpansee. Ik werkte met mensen uit Eritrea, Marokko, Turkije en had de hele nacht niks te doen, dus ging ik vragen stellen. Ik hoorde de bizarste verhalen’, zegt Spinvis.

‘Mis je het wel eens?’, vraagt Kim.

‘Dat niet, maar ik droom er wel eens van.’ Terwijl Spinvis het volgende kaartje pakt, voegt hij toe: ‘Die verhalen zijn nog steeds mijn kapitaal.’

‘Wat is voor jou een bijzondere herinnering aan je opa of oma?’, vraagt hij Kim. ‘Mijn opa is nu echt te oud, maar hij hield enorm van filmen’, antwoordt zij. ‘Gewoon als amateur. Als ik op bezoek kwam, gingen we filmpjes maken, bijvoorbeeld van oma die aan het koken was. Dan maakten we reclamespotjes terwijl zij in de weer was met potten en pannen. Ontzettend veel lol hebben we gehad.’

‘Dus je hebt je liefde voor film van hem?’, vraagt Spinvis. ‘Dat weet ik niet’, antwoordt Kim. ‘Mijn vader filmde ook alles wat los en vast zit.’ Ze heeft het volgende kaartje al in haar hand. ‘Als je één ding in je leven mocht overdoen, wat zou dat zijn?’

Spinvis: ‘Dan had ik het conservatorium willen afmaken of naar de universiteit willen gaan. Ik ben al snel afgehaakt. Ik heb überhaupt niks afgemaakt. Op de lagere school kreeg ik Gymnasium-advies, maar ik heb er niks van gebakken.’ Dan, lachend: ‘Maar ja, ik heb weer andere dingen gedaan. Vijfentwintig jaar bij post gewerkt bijvoorbeeld.’ Ook Kim schiet in de lach. ‘Was je laks?’

‘Je moet het ook in de tijd zien’, antwoordt Spinvis. ‘Het was de no future tijd. Het had allemaal toch geen zin, dachten we. Het hele idee van een maatschappelijke carrière was niet zo hip.’

‘Hoe ga je daar met je eigen kinderen mee om nu?’

Spinvis fronst. ‘Wat strenger toch wel. Ik heb er flink wat energie in gestoken om ze door die middelbare school heen te trekken. Tegelijkertijd denk ik: Je komt er altijd wel, of je nou dertig, veertig of zestig bent.’

‘Daar ben jij een goed voorbeeld van’, zegt Kim. 

‘Precies, je kan altijd debuteren. Er is een jongen in de podcast die zegt: “Ik ben vijfentwintig, mijn mooiste periode ligt achter me.” Mensen denken tegenwoordig dat ze het moeten maken voor hun dertigste. “Anders is het te laat, dan ben ik mislukt.” Daar geloof ik niet in. Je kan pieken wanneer je wil. De druk die mensen zichzelf opleggen, is echt niet goed. Je moet gewoon leven, jezelf voeden met allerlei kennis, kunst, literatuur en poëzie. Dat borrelt allemaal in je hoofd en op een dag komt het eruit. Echt waar.’

(Tekst loopt door onder de afbeelding).

Kim lacht: ‘Ik kan wat van je leren als control freak. Hoe oud zou jij willen worden?’

‘Ik zou oneindig willen leven’, zegt Spinvis meteen. ‘Als alles zoals nu zou blijven, dan hoef ik niet dood. Dan wil ik nog alles doen. Maar in de serie zie je mevrouw Raupp, die is 104..’

‘106!’, verbetert Kim.

‘106? Wow, dan ben je een soort astronaut in de tijd!’, roept Spinvis uit. ‘Die vrouw heeft niemand meer. Dat wil je ook niet. Dus jullie moeten wel bij me blijven, dan vind ik het gezellig’.

‘Het schijnt dat iedereen die nu geboren wordt een levensverwachting van honderd heeft’, zegt Kim.

‘Ja, maar weet je wat het vreemde is?’, reageert Spinvis. ‘Ik ben nu vijftig-plusser. Dat is iets nieuws. Vroeger was 21 een ding, en vervolgens was je 65-plus. Dan ging je met pensioen en kreeg je korting in de bus. Die vijftig-plus-categorie is uitgevonden omdat je niet meer aan de bak komt vanaf die leeftijd. Dus het is een groep geworden waarmee we iets moeten. Het gekke is: je bent vervolgens nog veertig jaar vijftig-plusser. Dat is een half leven in een soort van niemandsland. De manier waarop we naar leeftijd kijken is raar.’

‘Gek eigenlijk dat mensen steeds ouder worden, maar dat ons idee van wat oud is niet verschuift’, vindt Kim.
 
‘Sterker nog, het gaat de andere kant op’, zegt Spinvis. ‘Dertig is al oud tegenwoordig! Als je honderd wordt, ben je eigenlijk zeventig procent van je tijd oud.’

Tekst loopt door onder de afbeelding. 

Van de volgende vraag moet de muzikant grijnzen: ‘Dit is een leuke! Wat mis je het meest aan kind zijn?’

‘Dat alles voor me gedaan wordt!’, roept Kim uit. ‘In een kinderwagen door de stad gereden worden’, vult Spinvis grinnikend aan. ‘Iedereen zwaait naar je. Heerlijk!’ ‘En dan een krentenbol en een plakje worst krijgen!’, lacht Kim.

‘Weet je wat ik geweldig vind?’ zegt Spinvis. ‘Als je je kinderen uit school haalt, komen ze als losgeslagen gekken het plein op rennen. Het lijkt me zó leuk om dat als volwassene nog te doen. Dat je uit je werkt komt, je jas en tas wegsmijt en je armen in de lucht gooit. “WOAAAH!!!”’. Kim schatert. ‘En dan in de supermarkt op de grond gaan liggen schreeuwen dat je geen pindakaas wil!’ 

Het spel blijkt een goede conversation starter. Misschien komt het van pas in Tuindorp Oost. Wat is de conclusie van de twee nu ze zoveel tijd hebben doorgebracht in het tehuis: Is het een goed idee om oud en jong onder één dak te laten wonen?

‘Ik ben er voor om generaties bij elkaar te brengen’, zegt Kim, ‘maar idealiter in een gebouw dat ontworpen is voor oud én jong. Met bijvoorbeeld een toffe flex-werkplek naast de Rummikub-ruimte. Nu blijft het toch een bejaardenhuis met kille gangen en een prikbord met overlijdensberichten en rollatoraanbiedingen. Het is belangrijk dat het een gemeenschappelijke plek is. Dan zou ik er wel willen wonen.’