De markt en het algemeen belang

NIEREN VERKOPEN
Betekent persoonlijke vrijheid dat iedereen zelf mag weten of je je nieren verkoopt? Met die vraag trapt Michael Sandel het debat over markt en democratie af. Het zou een oplossing kunnen zijn voor de grote vraag naar organen. Voormalig legerofficier Jeroen ziet er niets in: 'Het risico is dat de zwaksten in de samenleving hierdoor geschaad worden. Die hebben geld het meest nodig.'

Voor voormalig kooivechter Marloes ligt de kwestie principiëler: 'Het gaat om de zelfbeschikking over je lichaam. Voor mij is het principieel dat iedereen met z'n lichaam mag doen wat hij wil.' Sociaal ondernemer Joris vindt het principieel juist níet kunnen: 'Het heeft te maken met de waarde van bepaalde waren. Het voelt niet goed om daar marktmechanismen op toe te passen.' Joris gaat zelfs verder: 'Er zijn producten, basisbehoeften als voedsel en water, en ook organen, die te veel morele waarde bezitten om puur op de markt te verhandelen.' Sandel vat Joris punt samen: 'Bekijken we onszelf met minder integriteit of respect als we zo instrumenteel naar onszelf kijken?'

KANNIBALISME
Sandel besluit het argument van persoonlijke vrijheid verder te testen. Mogen twee volwassen burgers die volledig bij hun verstand zijn elkaar opeten? Zoals een paar jaar geleden werkelijk is gebeurd in Duitsland. Isabelle denkt van niet: 'Wat op het spel staat is een ordelijke samenleving, waar mensen zich goed gedragen en anderen met respect behandelen. Veel mensen hier zeggen: "Doe maar wat je wil. Het kan mij niet schelen." Mij kan het wel schelen wat het doet met onze kijk op de mens.'

PROSTITUTIE
Volgende vraagstuk: 'Wie is er voor legale prostitutie?'. Iets meer dan de helft steekt zijn hand op. Boerin Iris brengt haar bezwaar in: 'Het zou niet normaal moeten zijn dat een vrouw haar lichaam verkoopt.'

Lucky brengt daar tegenin: 'Ik ben het niet eens met de terminologie. Met nieren verkoop je je lichaam dus echt. Met prostitutie verkoop je niet je lichaam, maar een dienst waarvoor je je lichaam gebruikt. Zoals ik nu ook m'n lichaam gebruik en een dienst verleen.' Maarten valt hem bij: 'Mensen die principieel tegen prostitutie zijn omdat het lichaam heilig is, zijn juist degenen die vrouwen vernederen. Want het idee dat je met prostitutie je lichaam zou verkopen suggereert dat je lichaam bedorven is als je eenmaal betaalde seks hebt gehad. Alsof je daarna niets meer waard bent.' 

CONCLUSIE
'We hebben wat controversiële gevallen besproken van het gebruik van het lichaam', besluit Michael Sandel. 'Al pratend merkten we dat er twee verschillende ideeën van het algemeen belang aan ten ten grondslag liggen. De een zegt dat je het algemeen belang dient door mensen vrij te laten. Je moet het morele oordeel van sommigen niet opleggen aan iedereen.' 

'Maar er was ook een andere, normatieve interpretatie van het algemeen belang. Die zegt dat zelfs als je menselijke vrijheid respecteert, de wet morele oordelen niet kan vermijden. En de vraag is: welke morele oordelen moeten worden opgenomen in de wet?'.