'Het is niet wij tegen zij'

'Het afgelopen jaar hebben we niet veel vooruitgang geboekt', zegt Michael Sandel op kalme toon. 'Zowel vorig jaar als nu zijn onze democratieën in gevaar.' De hoogleraar aan Harvard University - in de filosofiewereld wordt hij een  "morele rockster" genoemd - is in Nederland voor de opnames van het programma Change Your Mind.

De opdracht van het programma? 'Veel mensen vragen zich af hoe ze met het populisme om moeten gaan. Een groot gevaar is dat mensen denken dat het wij tegen zij is. Dat mensen de polarisatie vanzelfsprekend vinden. Dat is een vergissing. De opkomst van het populisme en het nationalisme roept de vraag op: waar komt die woede en de frustratie die achter dat populisme zit vandaan?

'Een deel van het antwoord is dat er een soort leegte in de publieke ruimte schuilt. Een oppervlakkigheid. Met Change Your Mind proberen we te laten zien dat het mogelijk is om sommige van de grootste knelpunten van deze tijd recht in het gezicht te kijken. Hoe? Door de kunst van het luisteren te cultiveren. Door écht met elkaar te praten, te discussiëren en te argumenteren.

'Zo hopen we weg te blijven van de schreeuwwedstijdjes die je zo vaak ziet op televisie of in het parlement.'

'Vorig jaar zaten we in een amfitheater in Griekenland. We wilden uiting geven aan de wortels van de filosofie, maar ook de democratie. In de geest van Socrates zaten we niet ver van Athene.

'Dit jaar zijn we in het beroemde treinstation van Haarlem. We zitten in het centrum van Europa en Nederland. Midden in het drukke leven van de alledaagse samenleving. Daarmee willen we laten zien: filosofie is niet iets abstracts. Het zit diep geworteld in ons dagelijkse leven. 

'Ook hebben we de serie een nieuwe naam gegeven. Met What's the Right Thing to Do? lag de nadruk op rechtvaardigheid. Dit jaar is onze hoofdvraag: bestaat er nog zoiets als een algemeen belang? Iets dat mensen in een samenleving met elkaar verbindt. Een gevoel dat we met elkaar samenleven en dat we verplichtingen hebben tegenover een ander. Of betekent de verdeeldheid die je steeds meer ziet in de samenleving, dat een algemeen belang niet langer mogelijk is?'

'Dat hangt er vanaf. De mensen die een afkeer hebben van populisme en de mensen die er juist door geïnspireerd zijn, zullen met elkaar moeten praten. Ze zullen moeten discussieren en van elkaar moeten leren.

'Niet omdat iedereen het eens zal worden. Maar omdat zulke publieke debatten nodig zijn om het democratisch burgerschap weer op te bouwen. Zo kun je bouwen aan een politiek van het hogere belang. Maar daarvoor is er wel iets heel belangrijks nodig. Namelijk dat burgers bereid zijn, als ze worden overtuigd door een medeburger, om van mening te veranderen.'