Waarom rechters beschermd moeten worden tegen doxing

Wat is doxing?

Doxing is het verspreiden van persoonsgegevens - iemands naam, adres, telefoonnummer, foto waarmee je iemand kan identificeren - met als doel om iemand angst aan te jagen of om iemand ernstige overlast of hinder te bezorgen.

Er zijn verschillende voorvallen geweest. Denk aan de man die bij Sigrid Kaag voor haar huis stond met een fakkel. Daaraan voorafgaand waren haar adresgegevens verspreid.

Waarom is doxing nu strafbaar?

Het was al wel mogelijk om doxing via het civielrecht aan te pakken maar via het strafrecht kon dat nog niet. Nu is gezegd door de Nederlandse wetgever: dit is strafwaardig gedrag want hiermee kun je iemand wel echt enorm in zijn vrijheid beperken.

Daarnaast gebeurt de verspreiding vaak via sociale media-platforms. Op het moment dat doxing hier illegaal en strafbaar is, kan Nederland ook makkelijker tegen die platforms zeggen dat ze content moeten verwijderen. 

Hoeveel zaken zijn er geweest sinds de nieuwe doxing-wet?

Op rechtspraak.nl staan sinds de nieuwe wetgeving vijf uitspraken over een doxing-strafzaak. Dat is een selectie van het totale aantal en er zullen waarschijnlijk veel meer zaken zijn geweest. Dit is waarschijnlijk het topje van de ijsberg. 

Bij doxing tegen rechters, politici, hulpverleners of journalisten geldt er een hogere maximumstraf.

Dat wil niet zeggen dat er altijd een hogere straf wordt gegeven, maar het maximum wat kan worden gegeven is hoger. Dat heeft er mee te maken dat het voor deze beroepsgroepen behoorlijk grote consequenties kan hebben als hun persoonlijke gegevens worden verspreid op een manier die bedoeld is om hen te intimideren. Niet alleen hun persoonlijke vrijheid wordt ingeperkt, als gevolg daarvan zullen ze misschien ook meer moeite hebben om in alle vrijheid en onafhankelijkheid hun werk te doen. Terwijl het hele essentiële beroepen zijn voor de samenleving.

Bij rechters komt daar bovendien nog bij dat de rechtsstaat kan worden aangetast. Eén van de aspecten die daar heel centraal in staat is dat de rechter op een onafhankelijke manier kan beslissen over alle geschillen die voorkomen. Dat is belangrijk voor de hele samenleving.

Anders krijg je dat het recht van de sterkste gaat gelden in plaats van de rechtsstaat. Dat betekent dus ook dat de andere staatsmachten, inclusief de politiek - de wetgevende macht dus, heel terughoudend moeten zijn in uitspraken over wat een rechter doet.

Geert Wilders is vaker kritisch op rechters en schreef eerder op X: 'Wereldvreemde rechters zijn hun morele kompas compleet kwijt.’

Experts op het gebied van autocratische regimes zeggen dat je een aantal gezamenlijke elementen ziet ontstaan in autocratische processen. Denk aan het ‘wij-zij denken’: het zogenaamde volk tegenover onze zogenaamde ongekozen rechters. In een paar landen in Europa is dat gebeurd, eerder Polen en nog steeds Hongarije. Trump in de Verenigde Staten kan er ook wel wat van, van het autocratische Playbook.

Er is ook een indirecte manier om de rechtsstaat af te zwakken. Je doet eerst allerlei politieke voorstellen voor wetgeving die duidelijk onhaalbaar is. Iedereen weet - sommige wetgeving op het gebied van migratie bijvoorbeeld - dat die rechter daarvoor zal moeten gaan liggen. Voor iedereen die er verstand van heeft is het overduidelijk dat zo'n wet in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Uiteindelijk gaat een rechter moeten zeggen dat het niet kan. En dan vinden sommigen het nodig om die rechter daarop aan te vallen.

De togadriehoek - de president van de rechtbank, de hoofdofficier van justitie en de deken van de Orde van Advocaten in Amsterdam - maakt zich zorgen. Staat onze rechtsstaat onder druk?

Zij zien dat de rechtsstaat en vooral de onafhankelijke rol van de rechter onder druk komt te staan. Enerzijds door het doxing en anderzijds doordat politici zelf in hun ogen ook minder geneigd zijn om een rechterlijke uitspraak te accepteren. 

Het is geen oproep om dan maar helemaal geen inhoudelijke kritiek meer te geven op rechterlijke uitspraken. Er zijn allerlei manieren waarop een rechterlijke uitspraak aan terechte kritiek onderhevig is, zoals in een hoger beroep. Maar het is wel een oproep om te stoppen met persoonlijke aanvallen op de mensen die het beroep uitoefenen, want dat is gevaarlijk.

Tot slot.

De wetgeving over doxing is heel breed geformuleerd. Het zou nog best wel moeilijke vragen doen rijzen over de vrijheid van meningsuiting. Zo worden persoonsgegevens soms juist verspreid als een vorm van klokkenluiden, of journalisten die zware kritiek op bepaalde politici leveren. Veel zaken kunnen onder deze wetgeving vallen, dus dat kan problematisch uitpakken. Ik denk dat het heel belangrijk wordt hoe de rechter uiteindelijk gaat toetsen aan de vrijheid van meningsuiting. Dat is de rol van rechters: niet alleen kijken of iets valt onder wetgeving, maar ook oordelen of het kan binnen fundamentele mensenrechten, waaronder het recht op vrijheid van meningsuiting.