Come Unity: voorstelling over samenleven

'Come Unity' zie je op rondreizend theaterfestival Parade, waarvan Human dit jaar mediapartner is. Klik hier voor meer informatie. 

Of we de vier makers/acteurs mochten spreken over hun voorstelling Come Unity, die op de Parade in première gaat. Dat mocht, maar dan wel tijdens een doorloop in een theater in Den Haag. Bij deze generale repetitie werpt regisseur Charli Chung nog een blik op het stuk van Eva Bartels, Abe Dijkman, Nienke van Hofslot en Annica Muller. 

Eenmaal in de zaal worden we begroet met de tekst: How to make the world a better place, geschilderd op een wit bord, dat fungeert als achterwand van het toneel. Op de vloer liggen twee grote grasmatten en felgekleurde kartonnen borden, met daarop leuzen als: Think big, Accept Yourself, Now, Love. In de linkerhoek staat een kledingrek met allerlei gekleurde rekwisieten: verschillende lappen stof, een wereldbol, een pluizig dekentje. Je snapt, het is vrolijkheid troef.

Ondanks de vrolijkheid komt het stuk voort uit serieuze vragen. En een verlangen van Eva Bartels om in een commune te wonen. ‘Ik heb een soort aversie tegen de structuur die heerst.

‘Je moet een goede baan, er goed uit zien, een relatie hebben, een kind op de wereld zetten, met familie contact houden, sporten, geld verdienen én je rust pakken. Ik vind dat een heftig pakket. Ik zou niet weten waar ik de tijd vandaan zou moeten halen om dat allemaal te doen.’

De makers gingen op zoek naar antwoorden, naar een vorm van samenleven waar een betere balans is. ‘We leven in een samenleving waarin de input  en de output  niet gelijk is,’ zegt Annica Muller. ‘We leven in een maatschappij waarin overvloed is en een ontzettend tekort.

‘Dus we hebben veel kleren, we hebben ontzettend veel eten, enorme massaproductie. Vervolgens werkt iedereen zich een slag in de rondte om te kunnen meedraaien aan de economie, die alsmaar moet blijven groeien. Wat je hierbij mist, is een zingeving die je simpelweg uit elkaar haalt. Dat je met elkaar een clubje bent, met elkaar een familie vormt.’

Volgens Annica en Eva missen we verbinding en leven we teveel langs elkaar heen. ‘We lopen rond met zingevingsvragen die we proberen te beantwoorden met maatstaven van succes, of maatstaven van welvaart, terwijl dat eigenlijk niet werkt. 

‘Als je voelt dat je een echte verbinding met iemand hebt, wat heb je dan nog meer nodig? Ja, het zou fijn zijn als we een bordje eten hebben, maar die echte verbinding is goud waard. En daar hebben we een groot tekort aan.

‘Dus als je met elkaar een samenlevingssysteem kan vinden, waarin de in- en output meer gelijk is, waarin je als een groep functioneert en vorm geeft aan de dingen, dan denk ik dat je twee vliegen in één klap slaat.’

Op zoek gaan naar de echte verbinding. Het leek Eva interessant om daarom in de wereld van communes te duiken. ‘Wat ik tof vind aan een commune, is dat je een mini-maatschappij creëert waarin, als die goed functioneert, je elkaar kunt opvangen op een emotionele manier, maar ook op een huishoudelijke manier. Je verdeelt dus de taken, waardoor het beter te overzien is. Die fantasie had ik in ieder geval.’

Ook Annica was wel te porren om een voorstelling te maken over communes. En zo besloten ze een tijdje te logeren in een commune in Nederland. ‘Het begon eigenlijk vanuit een soort droom, en toen hebben we onszelf even in die droom geplaatst.’

Maar die droom viel snel in duigen. De échte verbinding in de commune miste. ‘Dit zijn inderdaad mensen die het wel gepoogd hebben,’ vindt Annica, ‘Maar die in de daad gestrand zijn.’

Toch zijn we altijd bezig met communities, zeggen de spelers. ‘Als mens  zijn we vooral bezig met clubjes vormen en zorgen dat je in het clubje past,’ zegt Annica. ‘Daar is bijna al ons sociale handelen, onze communicatie, ons doen en laten naar terug te leiden.’

De vraag die ze zichzelf stelden: "Hoe samen te leven", was dus niet zo makkelijk te beantwoorden. ‘Het is een proces,’ zegt Eva. ‘Je kunt niet denken: Oké, nu weet ik hoe jij in elkaar zit, jij weet hoe ik in elkaar zit, nu hebben we het wel onder de knie. We zijn er achter gekomen dat je je dus elke dag weer kwetsbaar moet opstellen en dingen met elkaar moet delen.’

‘Ja, samen leven staat en valt echt met de handeling en de poging,’ zegt Annica. ‘Het is niet iets wat vast staat. En wanneer het wel vast staat, is het eigenlijk een probleem.'

'Ook omdat je dan op een gegeven moment stopt met communiceren,’ vult Eva aan. ‘Het is een eindeloze onderneming en een eindeloze poging om het voor elkaar te krijgen. Want zodra het is gelukt, valt het allemaal weer in duigen.’

We leven in een samenleving die uit balans is, we leven te veel langs elkaar heen, we hebben een tekort aan zinvolle verbindingen én het is een eindeloze zoektocht. Klinkt niet per se optimistisch. 

Toch is Come Unity een positieve voorstelling. Dat begint al bij de kostuums. Roze broek, glinsterende cape, blauw haar, glimmende stofjes en een luipaardknuffel als hoofddeksel. Annica is een eenhoorn. Het is moeilijk om een glimlach te onderdrukken. 

En dát is wat de vier makers willen bereiken: een flinke dosis hoop en optimisme meegeven. Eva: ‘Met deze voorstelling willen we laten zien dat het belangrijk is om continue de poging te blijven doen en continue fouten te blijven maken. Dat is namelijk de enige manier om verder te komen, te groeien en contact te maken. Het kan negen van de tien keer fout gaan, maar het is wel de bedoeling dat je door blijft gaan.’

En daarom wordt falen net zo hard gevierd als succes. ‘Het is bijna vakantie!’ schreeuwt een speler. ‘Yes!’ roept iedereen. ‘Ik weet het even niet meer!’ zegt een ander. ‘Yes!’ roept iedereen. ‘Ik weet het even écht niet meer!’ ‘Yes!’ schreeuwen ze uit.

Keiharde ondersteuning van de groep, ondanks het falen. Maar ook de kwetsbaarheid wordt zichtbaar wanneer de spelers op de grond zitten en zeggen wat ze voelen. 

'Ik voel me...'
'Ik heb nodig dat...'
'Ik kan...'

Volgens Eva leven we in een tijd die zoveel te bieden heeft, dat de kans om je te verliezen in het aanbod groot is. 'Daardoor kun je ook een verloren gevoel hebben, als in: Ik kan niet meerennen met de massa. Dan kun je in in een gat vallen.

‘Dus aan de ene kant promoten wij de groep, aan de andere kant zijn we tegen de groep. Omdat wij niet dat gat willen, waar je in kan vallen als je niet bij de groep hoort. Maar we willen wél de schoonheid en de liefde promoten, die ontstaat als je je laat meenemen in de groep.

‘En daarom willen wij in deze voorstelling kort en krachtig het groepsgevoel meegeven, die liefde van groepsgevoel meegeven, zonder een maatstaf te creëren, waar je aan moet voldoen. Dus iedereen hoort er direct bij als je in de Parade-tent aankomt. Zodra je bent gearriveerd, ben je onderdeel van het grote geheel.’