Zo snel vliegt een mening uit de bocht

‘Columnisten van Catan’ zie je op rondreizend theaterfestival Parade, waarvan Human dit jaar mediapartner is. Klik hier voor meer informatie. 

Een uur voor aanvang van de voorstelling staat Tom Lash voor ‘zijn’ tent op de Parade. ‘Zijn jullie mensen met een mening,’ vraagt hij voorbijgangers, al parade makend. ‘Ik ga namelijk zo een column schrijven op basis van jullie meningen. Komen jullie helpen?’ 

Degene die Lash aanspreekt heeft bijna nooit een mening, maar de persoon daarnaast wordt steevast aangewezen als iemand met een mening. ‘Haar moet je hebben, zij heeft altijd een mening.’ 

Tekst gaat verder na afbeelding

Voor de voorstelling Columnisten van Catan is de input van het publiek essentieel. Eerst verzamelt Lash samen met bezoekers in een minuutje of tien zinnen en ideeën voor de column, daarna zal hij in krap vijf minuten die losse zinnen aan elkaar rijgen tot een samenhangende column.

De tijd is beperkt, dus het publiek mag uit drie onderwerpen kiezen. Lash haalt uit het meest recente journaal van de dag een paar quotes om het denken op gang te helpen. Dit keer ‘Boetes voor grote techbedrijven', 'De alles verzengende hitte' en 'Boris Johnson'. Eerder die dag is Johnson beëdigd als premier van het Verenigd Koninkrijk. 

De 25-jarige Lash heeft inmiddels twee avondvullende programma’s achter zijn naam, en hij denkt voorzichtig al na over een derde. Zijn optredens op de Parade helpen daarbij wel, zegt hij. ‘Naar aanleiding van de columns die ik hier samen met het publiek maak, komen er wel langzaam weer wat opdrachten binnen, ja.’ Daarnaast valt hij met enige regelmaat in als columnist bij De Nieuws BV op Radio 1.

Maar bij die programma’s is het mogelijk je ruim van tevoren voor te bereiden, alle techniek te testen, en kan je gewoon je eigen tekst instuderen. Op de Parade is het, op de eerste en laatste zinnen na, pure improvisatie. Iets wat Lash op deze schaal nog niet eerder deed.

Lash had een paar dagen voor het festival begon dan ook nog wel even wat zenuwen. ‘Slim Tom, debuteren op de Parade met een voorstelling die grotendeels improvisatie is. Is dat nou wel zo handig?’

Lash heeft uitgebreid geoefend met Ronald Giphart, en leerde zo steeds sneller associëren en schrijven. ‘Dat gaf wel veel vertrouwen, gelukkig.’ 

Tekst gaat verder na afbeelding

Het publiek mag inmiddels stemmen voor het onderwerp. Met een duidelijke meerderheid wordt Boris Johnson het onderwerp van vandaag. ‘AYE,' roept het publiek hard en eensgezind. 

Lash stelt de zaal voor de keuze om voor of tegen het nieuwsfeit te zijn. Als columnist moet je namelijk wel een mening hebben, vertelt Lash. Of het jouw mening is, dat maakt niet uit. Je bent als columnist ook niet ingehuurd als expert op allerlei gebieden, maar omdat je zo leuk kan vertellen. En daarbij moet je soms ook de tegenmening verkondigen, legt Lash uit. En ik heb nou eenmaal niet twee of drie keer per week een mening over iets.

‘Zo koos ik er eens voor om in een discussie rondom wijkverpleging, waarbij alle columnisten het voor hen opnamen, te roepen dat het allemaal wel meeviel. Je moet wel onderscheidend blijven als onbekende columnist. Mijn idee: kunnen we Parkinsonpatiënten niet bij een oliebollenkraam zetten met een bus poedersuiker in hun hand?' 

Het leverde Lash een trits aan bedreigingen en kritiek op. Mensen zegden volgens hem zelfs hun lidmaatschap van BNNVARA, voor wie Lash columns maakt op NPO Radio 1, op. ‘Met bibberig handschrift, dus van wie de opzeggingen kwamen was dan wel weer onduidelijk,’ grapt de cabaretier.

‘Het is maar een meninkje,’ verkleint Lash zijn impact als columnist. ‘Het is niet zo dat ik iets ook daadwerkelijk kan veranderen, ik ga daar niet over. Net als bij vluchtelingen, daar gaat alleen de staatssecretaris over. Die moet je overtuigen van jouw standpunt, mij niet. Bovendien, nuance is niet leuk om te horen. Je moet dingen een beetje aanzetten, zo lang het een grap blijft.’

Tekst gaat verder na afbeelding

Het publiek is eruit: we gaan een column maken waarin we tegen Boris Johnson zijn. ‘Waarom zijn we tegen Johnson,’ vraagt Lash zijn publiek. Een beetje twijfelend komt de stroom opmerkingen op gang. ‘Omdat-ie voor de Brexit is,’ roept de een. ‘Het is een clown, en die vind ik eng,’ roept de ander. ‘Oke, een horrorclown op Downing Street dus,’ noteert Lash. 

Het ontspoort redelijk snel, mede dankzij de snelle associatieve conclusies van Lash. Het duurt niet lang, of Boris Johnson moet stiekem ritalin in z’n thee krijgen, terwijl hij met vliegangst in het vliegtuig zit omdat alle overleggen met de EU in Australië zijn gepland. Niet veel later moeten ook de warme banden met Noord-Korea worden benadrukt. Alles om Johnson van de troon te stoten. 

Als laatste duwtje oppert het publiek een stevige propaganda-actie op te zetten. Had hij niet een vrouw in elkaar getimmerd, daagt Lash uit. Dan moeten we exen boven tafel krijgen die geslagen hadden kunnen zijn. Al snel ontstaat ook de hashtag #hitbyboristoo. ‘Oh, dat kan echt niet,’ zegt een vrouw zacht tegen haar buurvrouw, met de hand voor haar mond. 

Een voorstelling ontspoort altijd vrij snel, volgens Lash. ‘Zo hebben we de eikenprocessierups al met napalm verjaagd, en daarmee ook de nieuwe World Press Photo te pakken: een rups met napalm op z’n nek. En we hebben Trump ook al geliquideerd om hem als offer aan te bieden aan Iran zodat we de fragiele band met Teheran konden herstellen.’ 

Tekst gaat verder na afbeelding

Toen Lash de voorstelling voor het eerst speelde op de Parade stond hij nog in een van de kleinste en meest afgesloten zalen van het terrein: de Mineac. Een kleine zeecontainter, pikkedonker, en gevoelsmatig totaal afgesloten van de rest van de wereld. Mensen wanen zich echt onbespied. 

Doordat Paradelegende Eddie Wahr z’n heup brak, kreeg Lash de mogelijkheid z’n voorstelling in Utrecht in de grotere Kleine Bruidsschat te spelen. Een kleine tent met 72 plaatsen, waar de Mineac maar 25 mensen kon herbergen. Ondanks het licht en de omvang voelt ook deze tent intiem. En ook hier waant het publiek zich onbespied.

Terwijl Lash de argumenten op een rijtje zet, moet het publiek eventjes een paar minuten in de wacht. Druk fantaseert het publiek nog een beetje verder, totdat Lash er een coherent verhaal van heeft kunnen maken. En als de mini-column af is, en Lash applaus oogst voor de manier waarop hij in zo’n korte tijd het verhaal heeft kunnen maken, zegt-ie nog iets vergeten te zijn.

‘Het hele terrein heeft jullie gehoord. Overal buiten deze tent staan radiootjes die uitzenden wat jullie hier bespreken. Dus bedenk nog maar even hoe je zometeen de mensen buiten te woord moet staan.’ Het publiek lacht een beetje ongemakkelijk. ‘Je denkt dat iemand heeft nagedacht over een mening, maar dat is negen van de tien keer niet het geval. Dan is iemand maar wat aan het schreeuwen,’ geeft Lash z’n publiek nog even mee.

Tekst gaat verder na afbeelding

Echt iets veranderen hoeft van Lash niet. 'Daniël Arends heeft ooit gezegd dat zijn ambitie niet verder reikt dan buiten de muren van het theater. Mensen moeten wel aan het denken worden gezet, maar het heeft geen zin om dat te willen. De wereld verandert niet door mijn toedoen. Ik wil gewoon dat mensen een leuke avond hebben.'

Toch hoopt Lash dat mensen zich na deze voorstelling wel een beetje schamen, dat ze niet echt de zaal uit durven. Ook deze keer verlaat het publiek stilletjes de tent. Gelukkig is het door de warmte rustig, en staan er geen boze paradegangers voor de deur te wachten. 

Toch zegt een man als hij buiten staat tegen een ander: ‘Nou, run Forrest!’ Onduidelijk of dat is vanwege schaamte, of dat het een sprintje naar de bar wordt.