5G onder de loep: Milieu

Miljoenen nieuwe 5G-basisstations op aarde en twintigduizend nieuwe satellieten in de ruimte zullen naar schatting deel uitmaken van het Internet of Things in 2020. In totaal zijn dat zo’n 200 miljard objecten, waarvan het aantal zal gaan oplopen tot een biljoen in de komende jaren. Volgens velen gaat dit verstrekkende gevolgen hebben voor onze flora en fauna op aarde.

Dus toen in november 2018 in Den Haag honderden spreeuwen op onverklaarbare wijze dood uit de boom vielen, net nadat geëxperimenteerd was met 5G, werden die twee feiten door sommigen aan elkaar gelinkt. Het AD schreef er ook over. Als reactie hierop kwam vanuit de gemeente Den Haag de voorzorgsmaatregel dat baasjes hun honden in dit park niet meer mochten uitlaten.

Berichtgeving over vogels en straling is niet nieuw. Sinds 2000 circuleren berichten over vogels die gezondheidsklachten ervaren en hun nesten verlaten. Volgens onderzoeker Alfonso Balmori ondervinden vogels “slijtage van het verenkleed, voortbewegingsproblemen, verminderde overlevingskansen en overlijden”. Vogels die met name door deze straling getroffen zouden worden zijn huismussen, rotsduiven, Turkse tortels, eksters en ooievaars. 

In de berichtgeving rondom 5G bleef het niet bij dode vogels. Ook de afnemende bijenpopulatie zou in verband staan met wat ze noemen de toenemende “niet-ioniserende EMF-straling”.

Omdat bijen positief geladen zijn en het aardmagneetveld en de lichtenergie gebruiken om zich te oriënteren en te navigeren, wordt dit oriëntatie- en navigatievermogen door blootstelling aan die straling als het ware verstoort. Het zou hen rusteloos maken, de neiging bevorderen om te gaan zwermen en ze zouden agressiever worden. Bovendien zou dit de geboorte van nieuwe bijen sterk doen laten afnemen. 

Naast dode vogels en bijen wordt ook hardop afgevraagd wat de toenemende straling door de komst van 5G gaat betekenen voor de natuur. 5G-critici veronderstellen dat planten millimetergolven afkomstig van 5G gemakkelijk in zich opnemen. Omdat zowel mens als dier deze planten consumeert voor voedselgebruik, spreekt men over verschillende gezondheidsrisico’s.

De onrust over de gevolgen voor het milieu wordt er kortom niet minder op. Zoals in het tweede deel van dit vijfluik te lezen was verzamelden in 2015 180 wetenschappers en milieuactivisten zich om hun stem te laten horen over de risico’s van zo’n uitrol voor de menselijke gezondheid en het milieu.

Zij stellen dat het onmogelijk is om te voorzien hoe de dichtheid van de radiofrequentiezenders zal gaan uitpakken. Experts stellen de constante blootstelling van de natuur aan deze straling als bewezen schadelijk en pleiten ervoor dat de uitrol van 5G in ieder geval tijdelijk wordt stopgezet, totdat betere oplossingen zijn gevonden.

In het International 5G Space Appeal is terug te lezen dat als de plannen van de telecommunicatie-industrie voor 5G zichontvouwen, zij het volgende zien gebeuren:

'If the telecommunications industry’s plans for 5G come to fruition, no person, no animal, no bird, no insect and no plant on Earth will be able to avoid exposure, 24 hours a day, 365 days a year, to levels of RF radiation that are tens to hundreds of times greater than what exists today, without any possibility of escape anywhere on the planet. These 5G plans threaten to provoke serious, irreversible effects on humans and permanent damage to all of the Earth’s ecosystems.' 

Overheidsinstanties als CDC (The Centers for Disease Control and Prevention) en EPA zijn andere meningen toegedaan. Zij geloven dat voor de straling die uit de 5G-netwerken komt, geen overtuigende bewijslast gevonden kan worden voor in hoeverre deze milieuproblematiek veroorzaakt.

In dagblad Trouw laat Eric van Rongen van de Internationale commissie voor bescherming tegen niet-ioniserende straling (ICNIRP) weten dat de zorgen over de milieueffecten niet nodig zijn. Hij zegt: 'Een brief van 180 onderzoekers klinkt imposant, maar er zitten een hoop stemmingsmakers tussen, of wetenschappers uit andere vakgebieden. […] Kortgezegd hoeven we ons geen zorgen te maken, voor gevaar is geen overtuigend bewijs. De antennes voor die nieuwe internetverbinding hebben een kleinere reikwijdte en geven minder intense straling af. […]”

Wederom staan de aanhangers van het 5G-appeal in hun waarheid ook in dit debat weer tegenover die van de ICNIRP. Maar hoe zit het dan met de specifieke casussen in Den Haag over de overleden vogels, de bijen en de planten?

Op aanvraag van de Wetenschapswinkel - de researchafdeling van de Wageningen Universiteit die zich inzet voor de ondersteuning van maatschappelijke organisaties – deed de Wageningen Universiteit in 2014 een vergelijkend onderzoek naar de claim over bijen.

Uit dat onderzoek bleek dat de straling van zendmasten voor mobiele telefonie waarschijnlijk geen gevolgen heeft voor bijenvolken. De effecten konden niet significant worden waargenomen en de volken zouden met en zonder straling even productief zijn. Dit in tegenstelling tot wat eerdere berichten ons deden vermoeden.

En hoe zat het nou met de mysterieuze spreeuwensterfte? Om de doodsoorzaak te onderzoeken kwamen verschillende partijen in actie: zowel het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam als het Wageningen Bioveterinary Research Laboratorium in Lelystad. Beiden losten het raadsel van de plotselinge spreeuwensterfte met een andere verklaring op. 

Het laboratorium uit Lelystad kwam als eerste met een verklaring. Zij meldde aan de hand van haar onderzoek dat de spreeuwen waarschijnlijk aan een vergiftiging zijn overleden. De spreeuwen zouden de besjes van de taxusplant hebben gegeten. Hiermee konden eerdere vermoedens dat het zou gaan om straling, de vogelgriep, het Westnijlvirus of het usutu-virus, worden uitgesloten. 

Echter meldde vervolgens het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam eind december 2018 dat de vogels niet overleden waren door 5G-straling of giftige taxusbesjes, maar dat ze waren overleden doordat ze zich te pletter hadden gevlogen. Het museum onderzocht vijftien dode spreeuwen en kwam tot de conclusie dat ze door inwendige bloedingen zijn overleden, mogelijk veroorzaakt door een botsing. Kees Moeliker, de directeur van het museum wijst op de mogelijkheid dat er paniek zou kunnen zijn ontstaan onder de spreeuwen.

Maar waar komt het vandaan dat 5G de veroorzaker is van de vogelsterfte? Mimikama, het Duitse onderzoekcollectief naar nepnieuws op het internet, onderwierp die theorie aan grondig onderzoek. Ondanks dat Mimikama de theorie vervolgens op alle punten weerlegde, leek dit niks af te doen aan het rumoer over de vogelsterfte in het Huygenspark. Ook het Antennebureau, de overheidsorganisatie waarin de antennes voor mobiele communicatie zijn ondergebracht, meldde eerder al dat er geen testen rondom het park waren geweest. 

Het rumoer lijkt afkomstig van onder andere sites als Stralingsleed en Niburu. Stralingsleed.nl is bedoeld voor iedereen die meer wil weten over elektrogevoeligheid en wat de gevolgen van stralingsrisico’s op de mens en het ecosysteem kunnen zijn. De website Niburu publiceert onder meer artikelen over buitenaards leven. Je kunt er bijvoorbeeld UFO's melden. Op deze websites wordt nadrukkelijk het verband gelegd tussen straling en de doodsoorzaak van de vogels en bijen. 

Al met al blijft het complex wat nu “de waarheid” is van die stralingseffecten. Er lijkt nog een lange weg af te leggen naar enige vorm van wetenschappelijke consensus. Een consensus die nodig is om ICNIRP en de aanhangers van het 5G-appeal dichterbij elkaar te brengen. 

Uit het voorbeeld van de dode vogels en bijen zou men bijvoorbeeld kunnen opvatten dat onrustige burgers het internet gebruiken om hun zorgen te uiten via websites als stralingsleed.nl en Niburu, en op die manier invloed uit proberen te oefenen op het publieke debat. Dit lijkt in bepaalde mate te lukken aangezien de gemeente Den Haag in het geval van de spreeuwensterfte in het Huygenspark gehoor gaf aan deze geluiden door een tijdelijk uitlaatverbod in te stellen. Bovendien haalde het de media, zonder dat er daadwerkelijk aanwijzingen waren dat er testen met 5G in de buurt van de plek waren gedaan. 

We zullen geduld moeten hebben. En dat meer onderzoek wordt gedaan, zodat beter vastgesteld kan worden wat de precieze milieueffecten zijn en hoe daarmee omgegaan moet worden. Hopelijk kan er dan meer uitsluitend bewijs gevonden worden voor de geruchten die de ronde doen over de effecten van straling op het milieu en kunnen de zorgen bij burgers op die manier worden weggenomen.

In een serie van vijf artikelen duikt projectredacteur Lisanne Swart voor Human in de wereld van 5G internet. Met deze serie laat Lisanne zien wat je precies over 5G moet weten en wat het voor je gaat betekenen.