Artikelen

Cultuurfilosoof Thijs Lijster over de grote vlucht inwaarts.

Het Filosofisch Kwintet is vanaf 3 juli terug met een nieuw seizoen over Macht en Onmacht. Ontdek alles over de afleveringen.

Voor even leken we oppermachtig. Onze tijd werd gekenmerkt door ongekende welvaart, langdurige vrede en steeds meer individuele vrijheid. Het twaalfde seizoen van Het Filosofisch Kwintet gaat over macht en onmacht. In vijf afleveringen onderzoekt presentator Clairy Polak maakbaarheid in tijden van crises.

De problemen stapelen zich op, het denken in termen van wij en zij viert hoogtij en het eigenbelang wint het vaak van het algemeen belang. Wat betekent dat voor de publieke zaak? Wie neemt verantwoordelijkheid voor de grote maatschappelijke vraagstukken van nu? En waar begin je? In dit dertiende seizoen van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt Clairy Polak met verschillende denkers het algemeen belang met als thema: ‘Ikke, ikke, ikke en de rest…?’

Volgens toekomst-antropoloog Roanne van Voorst kunnen we ons een deel van de effecten van klimaatverandering helemaal niet voorstellen.

In deze Engelstalige aflevering van Het Filosofisch Kwintet onderzoekt Clairy Polak met vier denkers wat er nodig is om ons in beweging te krijgen en klimaatrampen te voorkomen.

Historicus Rutger Bregman pleit voor een flinke dosis realisme in het klimaatdebat. "Met de houding dat we nog wel moeten kunnen barbecueën komen we er niet."

De onzekere factor in onze omgang met de aarde is al lang niet meer de wetenschap. "Dat zijn wij zelf," aldus cultuursocioloog Ruben Jacobs. Begrijp hem niet verkeerd: niks menselijks is hem vreemd, maar de strategische onwetendheid die we onszelf eigen hebben gemaakt zit ons wel in de weg. "De meeste mensen voelen diep van binnen wel dat ze zichzelf voor de gek aan het houden zijn."

Sociaalwetenschapper Shivant Jhagroe pleit voor een ecologische samenleving waarin denken voorbij de mens centraal staat. In zo'n samenleving kunnen burgers experimenteren met het creëren van nieuwe relaties met de aarde, maar hebben met name overheden de verantwoordelijkheid om burgers daarin te ondersteunen. "Ons is lang voorgehouden: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Dat is echt een neo-liberaal mantra waar we niet in moeten trappen."

In Het Filosofisch Kwintet vertelt Annelien De Dijn dat we niet hoeven te kiezen tussen vrijheid en zekerheid, maar dat we vrijheid moeten herdefiniëren.

Door alles en iedereen meer rechten te geven verkleinen we de rechtszekerheid, betoogt filosoof Bart van der Sloot in Het Filosofisch Kwintet.

Grondrechten zijn fundamenteel maar zeker niet absoluut, vertelt rechtswetenschapper Ingrid Leijten aan Het Filosofisch Kwintet.

De roep om een autoriteit die voor ons zorgt is groot in een steeds onzekere wereld. Verwachtingsvol kijken we naar de overheid om onze gezondheid, economie en klimaat te redden. Maar die overheid laat ons hier in de steek, volgens filosoof Haroon Sheikh. "Het gebrek aan zekerheid leidt tot de roep naar een staat die wel controle kan houden. Die controle wordt gevonden in de vorm van Brexit of America First."

Zekerheid, dat is toch iets positiefs? Dat dacht politiek filosoof Josette Daemen (1993) in eerste instantie ook. Totdat ze voor haar promotieonderzoek aan de Universiteit Leiden meer onderzoek deed en ontdekte dat aan diezelfde zekerheid toch ook onlosmakelijk negatieve kanten kleven. "Onzekerheid moeten we accepteren, maar ik vraag me af of we dat nog kunnen."

Hoe gaan we om met onze eigen onzekerheid en met elkaar, in een samenleving waar grote ideologieën ons steeds minder houvast bieden? Het is de kern van het werk van cultuursocioloog Stef Aupers. Steeds meer zijn we onze eigen grote allesomvattende verhalen gaan maken, ziet hij, om onze onzekerheid het hoofd te kunnen bieden.

Wat schrijver Stephan Sanders betreft zijn we met de opkomst van de 'woke-cultuur' weer terug bij het begin van de jaren zestig, toen de leraar en de dominee nog bepaalden wat er wel en niet gezegd en gedaan mocht worden. "We zijn ongelofelijk gevoelig geworden voor wat volgens bepaalde groepen 'juist' is."

Het Nieuwe Westen is gebaat bij een liberale democratie en wederkerigheid, zegt sociaalwetenschapper Hans Boutellier. Het Filosofisch Kwintet sprak met hem over een nieuw groot verhaal.

De coronacrisis was slechts een oefening voor wat komen gaat: de klimaatcrisis. Dat stelt filosoof Daan Roovers, in gesprek met Het Filosofisch Kwintet.