Het halo-effect

De onlangs overleden Eberhard van der Laan is toch niet de heilige die er van hem gemaakt is, zo bleek afgelopen weekend. Elsevier maakte bekend dat de Amsterdamse burgemeester in het diepste geheim een geheel eigen anti-radicaliseringsproject had. De gemeenteraad wist van niets.

Het project, Grijze Campagne genaamd, moest via filmpjes jongeren aan het twijfelen brengen over de radicale islam. Justitie en politie waren wel op de hoogte van het project, maar ze waren het er niet mee eens dat de overheid aan heimelijke beïnvloeding zou doen. 

In september zei een gemeenteraadslid in de Volkskrant dat het gevoelig ligt om de toen doodzieke burgemeester kritische vragen te stellen. 'We hebben hem allemaal zo hoog zitten. Het voelt ongepast.'

Voor de meeste mensen is het bovendien moeilijk te geloven dat iemand met de statuur van Van der Laan iets zou doen wat tegen zijn reputatie indruist. De geliefde burgemeester zal toch geen geheime projecten hebben en informatie achterhouden? 

Helden zien we het liefst als grootheden op alle terreinen en de meeste mensen kunnen een verstoring daarvan moeilijk begrijpen. Het is een positieve vooringenomenheid: het halo-effect genoemd, naar het Engelse halo dat heiligenkrans betekent. Zo werd het beeld dat de wereld had van de politieke leider en Nobelprijswinnaar in Myanmar, Aung San Suu Kyi, ernstig verstoord toen ze onlangs in opspraak kwam vanwege de etnische zuiveringen die het leger pleegt op de Rohingya, een islamitische etnische groep. 

Het halo-effect zorgt ervoor dat we ons laten leiden door een in het oog springende positieve eigenschap; we denken vervolgens dat die persoon in alle opzichten een topper is. De aardige dokter is vast een goede dokter en de welbespraakte adviseur geeft een superadvies. Vooral bij sollicitatiegesprekken wil dit effect nog wel eens optreden. Dat komt omdat we niet van tegenstrijdigheden houden, we zien andere mensen het liefst als consistente personen, harmonieus. Maar kijk naar jezelf: je hebt toch ook een mix van eigenschappen, positieve en negatieve. Waarom zou dat dan niet voor anderen gelden?