'We hebben radicale politieke verandering nodig'

"We hebben radicale verandering nodig omdat de huidige situatie radicaal is. Radicaal in de zin van een verdiepende klimaatcrisis en een versnellende pandemie. De meeste landen in Europa worden momenteel geraakt door een tweede golf, die waarschijnlijk nog zwaarder wordt dan de eerste golf, vergelijkbaar met de Spaanse griep.

Het is radicaal omdat je ziet dat in de Verenigde Staten, dat op de rand van een burgeroorlog staat, mensen van kleur of met een islamitische achtergrond sterven door een gebrek aan gezondheidszorg, terwijl hun positief geteste president met een helikopter naar het ziekenhuis wordt overgevlogen en ondertussen iedereen die hij op zijn pad tegenkomt besmet.

En het is radicaal omdat je ziet dat de superrijken, degenen die we de 1% noemen, dag na dag rijker worden, terwijl de crisis heviger wordt. Jeff Bezos, Elon Musk, Bill Gates en veel andere ondernemers uit met name Silicon Valley worden rijker, terwijl tientallen miljoenen mensen hun baan kwijtraken. Het was niet Karl Marx, maar de steenrijke zakenman Warren Buffett die zei dat er een klassenoorlog gaande is, en de rijke klasse is aan het winnen."

"We zijn onderweg op een eenrichtingsweg die naar massa-uitsterving leidt. In de radicale situatie waarin we ons nu bevinden, moeten we ons bezinnen: we moeten onze economie heroverwegen, opnieuw stilstaan bij hoe onze samenlevingen en steden functioneren, hoe openbaar vervoer en wonen zijn ingericht, maar ook hoe technologie en onze sociale relaties zijn georganiseerd. We moeten ons afvragen hoe intimiteit werkt in een wereld waarin we afstand houden van elkaar, en het grootste deel van onze levens zich naar online heeft verplaatst."

"We zitten middenin een diepe transformatie. Idealiter moet deze transformatie leiden tot een wereld die niet op de onze lijkt. De crisis versterkt de grip van reeds bestaande trends die naar extinctie leiden, zoals bezuinigingen, private gezondheidszorg tot aan de restricties op vrije beweging. Ik zeg niet dat we een compleet andere wereldorde tot stand kunnen brengen, dat zou behoorlijk ambitieus zijn.

Onze bestaande instituties moeten ingezet en veranderd worden, maar ik vrees dat dit niet voldoende zal zijn. In landen waar de staat al gecorrumpeerd is door rechts-populisten of de zogenaamde strong men, denk aan Viktor Orbán in Hongarije, Donald Trump in de Verenigde Staten, of Jair Bolsonaro in Brazilië, kan je als burger niet meer op de staat bouwen. Niet in de zin dat je gezondheidszorg krijgt, of dat je je kinderen naar de opvang kunt brengen omdat er een pandemie gaande is. Publieke voorzieningen zoals het theater, de bioscoop en het café staan opnieuw onder druk."

"Daarom is het verstandig om een lokale economie tot stand te brengen, die zelfvoorzienend is. Steeds meer mensen passen hun prioriteiten aan, en hechten meer waarde aan zon, natuur en frisse lucht voor zichzelf en hun kinderen. Dit is al een grote verandering, maar dat is op zichzelf niet genoeg.

Je hebt ook organisatie nodig, en coördinatie tussen het lokale en transnationale niveau. De machten van wereldwijd kapitaal en internationaal fascisme zijn goed georganiseerd en opereren over de grenzen heen. Daarom zouden progressieve bewegingen zich ook internationaal moeten organiseren."

"Als we naar de geschiedenis kijken, zien we dat internationale organisatie behoorlijk succesvol is geweest. Denk aan het bestrijden van fascisme door de Internationale Brigades tijdens de Spaanse burgeroorlog, waarbij meer dan 32.000 vrijwilligers uit vijftig landen zich verenigden. Of de anti-Vietnamoorlogprotesten over de hele wereld in de jaren zestig en zeventig, die tot grote verandering leidden.

Het grote probleem is dat multinationals veel meer kapitaal hebben, omdat zij de productiemiddelen in handen hebben. Links heeft onvoldoende begrepen hoe belangrijk het is om je daar tegen te organiseren, en dat geldt ook voor de manipulatie en commodificatie van sociale netwerken.

Rechts-populisten daarentegen zijn zeer succesvol gebleken in het gebruiken van onze korte aandachtsspanne, zoals bij TikTok. Zij weten hoe zij het nieuws en politiek om kunnen buigen tot een realityshow. Dat betekent niet dat wij ook populisme nodig hebben. Maar we moeten beter begrijpen hoe emoties, verbeelding en het onderbewuste werken, omdat politiek van vandaag sterk gericht is op onderbewuste neigingen."

"We moeten het beter doen. Dat is onze enige optie. En misschien is dat zelfs niet genoeg. Er zijn catastrofes die volledig aan onze controle ontsnappen. We bevinden ons momenteel in een nieuw geologisch tijdperk waarin de menselijke soort een groot effect heeft op de toekomst van de planeet. Maar wat apocalyptische gebeurtenissen voor ons openbreken, is de mogelijkheid om te begrijpen dat de menselijke soort, andere diersoorten, en de planeet een totaliteit zijn. Daarmee bedoel ik dat we ons met z'n allen op hetzelfde schip begeven. Sommige bevinden zich misschien in de eerste klas, en anderen zullen als eerste zinken als de Titanic crasht. Maar we zitten met z'n allen in hetzelfde catastrofale schuitje."

"Mijn grootste zorg is dat we in een permanente staat van uitzondering zullen leven, zoals de beroemde rechts-conservatieve Duitse denker Carl Schmitt het definieert. Hij analyseert dit als een staat waarin zelfs de grondwet opgeschort kan worden. Je ziet het in sommige Europese landen al gebeuren, aangezwengeld door de pandemie.

We bevinden ons op een gevaarlijk moment in de geschiedenis, waar de machtigen der aarde nog meer invloed hebben en de crisis hen de legitimiteit verschaft om maatregelen door te voeren die er anders niet zomaar doorheen zouden komen. Denk aan de restricties op verplaatsing, geotracking van telefoons en verhoogde surveillance. Deze vormen worden meer en meer permanent, en op een gegeven moment wordt het uitgesloten om het af te wijzen, omdat het onmogelijk wordt om nog te functioneren in de samenleving als je je hieraan probeert te onttrekken."

"Ik zou zelfs zo ver gaan om te zeggen dat niet alleen de klimaatcrisis, maar ook de coronacrisis alweer is vergeten. Mensen hebben last van coronamoeheid. Ze zijn na zoveel maanden zo vermoeid geraakt van het volgen van het nieuws en zich zorgen te maken, dat ze de bewuste beslissing nemen om het nieuws niet te volgen. Je constant zorgen maken over iets wat je niet kan veranderen, helpt je niet. Dan heb ik het natuurlijk niet over het dragen van een masker of afstand houden, maar over de inperking van het virus wereldwijd. Mensen raken gedeprimeerd van het hulpeloze gevoel.

De coronacrisis en de klimaatcrisis zijn sterk met elkaar verbonden. Hoe meer natuurlijke eocsystemen we vernietigen, hoe meer virussen we zullen hebben. Mensen zijn overduidelijk de grootste bedreiging voor het klimaat, maar de coronacrisis heeft ook laten zien dat dit kan veranderen. Het wereldwijde kapitalisme kwam abrupt tot een halt, met de afname van transport van goederen en mensen via schepen en vluchten. En dat had een positief effect op het klimaat.

Als je het klimaatprobleem wilt bestrijden, moet je bestaande tegenstellingen aanpakken. Dan kom je uiteindelijk terug bij klassenstrijd. Waarom sommige landen meer ontwikkeld zijn dan anderen, heeft met kolonialisme te maken. Steeds meer bewegingen en politici maken zich hard voor een green new deal, van het soort dat ook het zuiden van de wereld in acht neemt, en bestaande ongelijkheden aanpakt. Het is nieuw dat zelfs de centrumpolitiek zoals de Europese Commissie zich daarvoor hard probeert te maken, of daar in ieder geval de schijn van wil geven."

"De coronacrisis heeft laten zien dat bezuiniging en privatisering de mogelijkheden tot veerkracht vernietigd hebben. Dat staat ons in de weg om op een gezondere manier uit de huidige crisis te komen. Lange tijd is ons verteld dat meer marktwerking de enige politieke weg was: there is no alternative. Dit is onwaar gebleken. Het werd eens te meer duidelijk hoe belangrijk het is om openbaar vervoer, goede infrastructuur en universele gezondheidszorg te hebben.

Er is een groeiend bewustzijn dat de rol van de staat heel belangrijk is, met publieke investeringen in nieuwe, groene technologie en infrastructuur. De pandemie laat zien dat je zo gezond bent als je naaste medemens. Als je buurvrouw geen baan heeft, of ziek is, of te lijden heeft onder de klimaatcrisis, betekent dit dat jou uiteindelijk hetzelfde lot zal treffen. No man is an island. We leven allemaal samen. Hoe meer je anderen beschermt, hoe meer je uiteindelijk jezelf beschermt."

"Mijn hoop is dat dit soort gebeurtenissen tot bewustzijn zal leiden dat een globaal bewustzijn wordt. Het aantal mensen dat tijdens de eerste lockdown in zelfisolatie zat is ongekend in de geschiedenis, waardoor zij een zeer vergelijkbaar gevoel van angst en misschien wel hoop hebben ervaren. Je moet het effect van dit soort dingen op de psychologie van mensen niet onderschatten.

De meesten van ons zullen niet terugkeren naar het normale: velen van ons willen dat niet, en sommigen kunnen dat ook niet. Een gedeelde ervaring als deze maakt het mogelijk om voorbij onze nationale identiteiten te reiken, het creëert solidariteit, en het maakt ons bereid om anderen te helpen. Tegelijkertijd vergroot het bestaande ongelijkheden en maakt het ons verder verdeeld. Het is een voortdurende strijd, maar ik geloof dat we dit kunnen overwinnen."