Thomas Piketty: waarom economie geen wetmatigheid is

Thomas Piketty (1971) is een Franse econoom, gespecialiseerd in het thema economische ongelijkheid. In 1993, op 22-jarige leeftijd, haalt Piketty zijn doctoraat aan de EHESS in Parijs, met een thesis over welvaartsherverdeling. Hierna wordt hij assistent-professor aan het prestigieuze Amerikaanse MIT. In 2000 wordt Piketty directeur van het economische instituut waar hij ook zijn doctoraat behaalde. 

Thomas Piketty wordt ook wel de rockster-econoom genoemd. In 2013 verscheen van zijn hand 'Kapitaal in de eenentwintigste eeuw', in 2014 de vertaling. Het vuistdikke economieboek (ruim achthonderd pagina's) werd een wereldwijde bestseller. Piketty werd zelfs uitgenodigd in de Tweede Kamer om uitleg te geven over het boek.

In zijn boek behandelt Piketty de sociale inkomensongelijkheid en de vermogensongelijkheid. De centrale stelling in het boek is dat het rendement op vermogen groter is dan de economische groei, en dat dit de afgelopen eeuwen zo is geweest. Hierdoor worden de rijken steeds rijker, louter door rijk te zijn. Daar kun je niet op tegen studeren, of werken, zoals The American Dream wel doet voorkomen. Het absolute vermogen van de rijken neemt toe, en daarmee ook de relatieve afstand tot de armeren. Kort gezegd: de kloof tussen arm en rijk wordt groter.

Piketty gebruikte voor de onderbouwing van dit deel van het boek een onwaarschijnlijke hoeveelheid data over inkomens, vermogens en economische groei. Deze op zichzelf levensloze cijfers verbindt Piketty aan persoonlijke verhalen, mensen van vlees en bloed, waardoor het boek ineens tot leven komt. 

In het tweede deel van het boek werkt Piketty zijn analyse uit deel één uit. Volgens hem leidt de concentratie van rijkdom tot economische instabiliteit. Een effect dat inherent is aan kapitalisme, en alleen door overheidsingrijpen kan worden tegengegaan. Piketty pleit dan ook voor een wereldwijde vermogensbelasting van twee procent gecombineerd met een progressieve inkomstenbelasting tot tachtig procent. 

Tekst gaat verder na kader

Na zijn bestseller in 2013 verscheen onlangs het nog dikkere boek 'Kapitaal en ideologie'. Waarom is de ongelijkheid in de wereld zo hardnekkig, vraagt Piketty zich af in zijn nieuwe werk. In bijna 1200 pagina's onderzoekt hij de ideeën die aan de basis lagen van ongelijkheid, en die het leven van mensen hebben bepaald. Het gaat over ideologische stromingen die hebben geleid tot slavernij, kolonialisme, communisme en hyperkapitalisme. 

In het boek bespreekt Piketty 'ongelijkheidsregimes' van de middeleeuwen tot nu. Denk aan koloniale samenlevingen in Azië en Afrika, slavernij in het Amerikaanse zuiden, de Franse Revolutie, en de tijd na het communisme in Rusland en Oost-Europa. Ook hier gebruikt Piketty weer een overweldigende hoeveelheid data. Het leidt tot de stelling dat ongelijkheid ingebakken zit in het moderne kapitalisme. 

Economie is geen wetmatigheid, maar het resultaat van historische keuzes en opvattingen. Bezitsverhoudingen veranderen niet, tenzij een overheid corrigerend optreedt. Zelfs de Franse Revolutie hield de bestaande ongelijkheid grotendeels in stand. Na het einde van de Apartheid in Zuid-Afrika is de ongelijkheid sindsdien zelfs toegenomen. 

Vanaf de jaren dertig tot de jaren tachtig gold in de VS en in VK een toptarief op inkomens van ergens rond de zeventig of tachtig procent. Piketty stelt een vergelijkbaar toptarief voor, gericht op de allerrijksten. En dan niet alleen op inkomen, maar ook op vermogen. 

Het boek wordt, overigens net als het eerste, niet door alle collega-economen zonder kritiek ontvangen. In de Volkskrant zegt Tyler Cowen (George Mason University) bijvoorbeeld: "Ik ben het er volledig mee eens dat de rijken meer belasting moeten betalen, maar dit is onzinnig." Eigendom zo zwaar belasten kan volgens Cowen leiden tot het 'vernietigen' van de prikkel om een bedrijf te beginnen, of kunst te verzamelen.

Collega Marc De Vos van de Universiteit Gent laat optekenen: "Piketty komt nu voor eens en altijd uit de kast als ideoloog en politicus, niet als wetenschapper." De Vos hoopt dat de Piketty consequent is en hierna de politiek ingaat. Bovendien vindt De Vos dat Piketty te veel polariseert tussen rijk en arm.