Profiel
Hans Achterhuis - De achterkant van het kwaad
Denker des vaderlands Hans Achterhuis werkte jarenlang aan zijn magnum opus Met alle geweld - Een filofsofische zoektocht. Hierin beschrijft hij de ontwikkeling van het denken over geweld. Wanneer is geweld gerechtvaardigd en wanneer niet? Zelf worstelt hij regelmatig met deze vraag. 'In bepaalde situaties denk ik dat ik geweld zeker niet afwijs.' Rode draad in het leven van Hans Achterhuis (1942) bestaat uit kritisch nadenken over zichzelf en de maatschappij. Maar hij is geschrokken van de manier waarop hij zelf in de jaren zestig en zeventig over geweld schreef. 'Als een simpel neutraal middel.' Hij vraagt zich af hoe het kan dat hij zich verbonden voelde met de Rote Armee Fraktion, terwijl hij veel kritiek had op hun gewelddadige methoden. Weliswaar was hij geen aanhanger van de RAF, maar hij vond wel dat ze met hun strijd voor een betere wereld bij links hoorden. De strijd die Che Guevara in Zuid-Amerika voerde kon eveneens rekenen op de sympathie van Achterhuis - zijn zoon Ernesto is zelfs naar de guerillastrijder vernoemd. En hij maakte deel uit van de Anti Apartheidsbeweging. Hij was het indertijd volledig eens met ANC-leider Mandela, die na het bloedbad van Soweto tot de conclusie kwam dat de strijd niet anders dan met wapens kon worden gevoerd. Maar dat de leden van de RAF evenveel werden onderdrukt als de Zuid-Afrikaanse studenten zoals hij toen vond, daar denkt hij - zoals zoveel gelijkgestemden uit die tijd - nu heel anders over. Erik Heidelberg, een van zijn oud-studenten, is de huidige directeur van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychologie en Psychiatrie waarvan het Pieter Baan Centrum deel uitmaakt. 'Hans bracht een geestig contrast mee. Hij was én een snoeiharde debater, maar ook een van de meest open en vriendelijke docenten. Hij had een ouwe eend met een zonnetje erop geschilderd, een baard en sandalen.' Ze spraken regelmatig met elkaar over geweld. Over de toneelstukken van Sartre en het gebruik van geweld om het goede te bereiken. Heidelberg is daar bijzonder sceptisch over. 'Het kan zo makkelijk ontsporen.' Een van de boeken die van grote invloed zijn geweest op het denken van Achterhuis is De banaliteit van het kwaad van Hannah Arendt. De schrijfster onderzoekt hierin hoe een in haar ogen banaal mens als Adolf Eichmann één van de grote verantwoordelijken van de holocaust wordt. Het roept de vraag op hoe je zelf in zo'n situatie zou handelen. Of dat kwaad ook in jezelf zit.