Ouders bij elkaar blijft kernbehoefte voor een kind

Als twee mensen uit elkaar gaan, heeft dat niet alleen grote gevolgen voor de ex-partners, maar zeker ook voor het kind dat zijn ouders uit elkaar ziet gaan. Met haar praktijk Family Matters/KIES Amsterdam helpt Saskia Klein deze kinderen om met de scheiding om te gaan. Voor haar podcast Scheiden met Stine gaat Stine Jensen met Klein in gesprek.

In de podcast Scheiden met Stine gaat Stine Jensen in gesprek met experts, ervaringsdeskundigen en schrijvers over verschillende aspecten van het scheiden. Als rode lijn door alle afleveringen loopt Stines eigen scheidingsverhaal, waarbij ook haar dochter Vicky en ex Jaime aan het woord komen. Luister de podcast via Spotify, RSS, Apple en alle andere podcastplatforms. 

"KIES staat voor Kind in een Scheiding. Dat is de afkorting. En KIES staat ook voor ‘kies voor jezelf’. De scheiding is een kind overkomen, hij of zij kan er niks aan doen. Dat kan een machteloos gevoel geven. Bij KIES willen we kinderen helpen hoe ze goed voor zichzelf kunnen zorgen en zich niet druk maken over hoe de situatie met hun ouders is."

Tekst gaat verder na afbeelding

"We zitten in een groep met acht kinderen en twee coaches. Dus we zijn gemiddeld genomen met z’n tienen. En dan starten we eigenlijk vrij snel al met een spel wat over scheiden gaat, maar waarbij kinderen nog niet hoeven te praten. Dat vinden ze heel fijn, want in dat spel en in de beweging kunnen ze laten zien hoe het allemaal voor hen is, zonder dat ze er iets over hoeven te zeggen.

Het spel noemen de kinderen het Sjalenspel en lijkt op het programma Over de Streep. Ik leg een sjaal in het midden van de ruimte en noem dan verschillende stellingen op als ‘Ik heb weleens ruzie gehoord of gezien’, ‘Ik voel me weleens alleen’ en ‘Ik kan me nog herinneren waar ik was toen mijn ouders vertelden dat ze gingen scheiden’. Als ze een stelling met ‘ja’ beantwoorden, lopen ze naar de andere kant van de sjaal."

"Tegen het eind van het spel zeg ik: ‘Ook al weet ik dat mijn ouders uit elkaar zijn, of gescheiden, toch hoop ik dat ze nog bij elkaar komen.’ Dan steken ze toch bijna allemaal over." 

"Ja, dat zie je heel duidelijk. Ik zeg ook altijd dat ik die wens goed begrijp en dat het normaal is om dat zo te voelen. Want je ziet ook oudere kinderen uit groep 7 of 8 hierbij oversteken, die eigenlijk wel weten dat dat niet gaat gebeuren.

Ik denk dat het iets natuurlijks is van een kind. In de boekjes van Nijntje bijvoorbeeld, die kinderen vanaf twee of drie jaar al lezen, zit ook altijd een vader, een moeder en een kind. In de hele beeldvorming gaat het er nog steeds over dat je ouders bij elkaar zijn. Kinderen groeien op met dat beeld, ook al is het in de praktijk vaak anders."

"Mij vallen woorden op als 'schelden', 'liegen', 'ruzie', 'geïrriteerd', 'snel boos'. Als je hiernaar kijkt dan zie je dus hoeveel er eigenlijk verandert en gebeurt in het leven van een kind als je ouders uit elkaar gaan. Het is echt heel veel."

"Ja, het is een beetje schrikken als je dit leest. De troost is wel dat kinderen uiteindelijk, gemiddeld genomen, van ‘maar’ ongeveer twee of drie dingen zeggen echt last te hebben."

"Wat we vaak zien terugkomen, is het missen van de andere ouder. Als ze bij hun vader zijn, missen ze hun moeder en andersom. En veel kinderen missen het gezinsgevoel. Dat ze vroeger bijvoorbeeld altijd met elkaar pannenkoeken aten, of met z’n vieren naar de film gingen. Ook hebben kinderen moeite met het afscheid nemen, als ze van het ene huis naar het andere huis gaan en van de ene ouder naar de andere."

"Wij hebben het KIES-lied en daar zit in het refrein de zin 'Het is zoals het is'. We hebben het er met de kinderen ook over dat dit de situatie is en hoe ze ervoor kunnen zorgen dat ze het ondanks dat toch fijn hebben."

"Ja, dat is zo, zeker. Er zijn ook kinderen die echt in moeilijke situaties zitten, als Jeugdzorg erbij betrokken is, of Veilig Thuis. Of als ouders niet met elkaar communiceren. Dat vind ik heel aangrijpend en ik kan daar dan zelf ook een machteloos gevoel van krijgen.

En het lastige ervan is dat iedereen zou willen dat het anders zou gaan, ook de ouders. Zij houden van hun kind, maar het lukt gewoon niet om het anders aan te pakken. Als je al kunt zien dat het niet haalbaar is dat de situatie beter gaat worden, dan moet je dus het kind helpen in hoe zij of hij voor zichzelf kan kiezen."

"Ik denk niet dat ze omdat hun ouders gescheiden zijn zelf het idee hebben om nooit te willen trouwen. Want ook het idee van trouwen is zo’n Nijntje-beeld dat we al vanaf jonge leeftijd voorgeschoteld krijgen. Maar ik denk wel dat kinderen van gescheiden ouders minder vertrouwen hebben in het huwelijk. Dat ze als er conflicten zijn sneller denken: 'Het loopt niet lekker, laat ik er maar mee stoppen.'"

Tekst gaat verder na afbeelding

"Dat is inderdaad uit onderzoek gebleken, dus dat is ook echt zo. Maar toch hoop ik ervoor te zorgen dat kinderen vertrouwen in de liefde blijven behouden.

Ik had het hier over met een KIES-groepje en daar vertelde een meisje dat haar beide opa’s en oma’s, haar tante en haar ouders gescheiden waren. Toen zei ze: 'Ik kom dus uit een scheidingsfamilie.' Dat landde echt bij mij. Met haar tien jaar zegt ze eigenlijk al dat zij het geluk van geslaagd huwelijk ook wel niet zal hebben.

Dat het vertrouwen in de liefde er niet is, vind ik echt zonde. Want natuurlijk betekent het niet dat zij later ook zal gaan scheiden. Maar als je maar vaak genoeg denkt dat je uit een familie komt waar het normaal is dat iedereen uit elkaar gaat, dan wordt dat een soort blauwdruk."

"Ik zeg dan duidelijk dat het niet betekent dat zij ook zal scheiden. Dat je los staat van je ouders en je opa en oma. Natuurlijk kan je er met een psychologische blik naar kijken dat patronen van generatie op generatie worden overgegeven. Maar aan de andere kant is er ook nog een deel wie jij zelf bent. Jij bent jij, en wat er in jouw liefdesleven zal gaan gebeuren, hoeft helemaal niet te hangen aan wat je hebt meegemaakt."