Hoe Defensie games gebruikt om jongeren te werven

We kijken mee met een livestream van gamer twyz1nz, in het dagelijks leven Jeroen. In een potje Valorant loopt hij met getrokken wapen door een vrijwel verlaten stad, waar de kogelgaten nog in de muren van huizen zitten, zoekend naar de tegenstander. Op het streamingplatform Twitch kunnen mensen niet meespelen, maar wel meekijken en dus meegenieten van alle actie. Via de chatfunctie kletst Jeroen met de kijkers over de strategieën in het spel, tot iemand opeens een vraag over Rutte stelt. De kijker vraagt wat de gamer van de eerste grote speech van de nieuwe NAVO-baas vindt. Jeroen antwoordt lacherig: “Wij zijn als gamers natuurlijk behoorlijk goed voorbereid op het gevaar.”

Jeroen streamt niet op zijn eigen Twitch-kanaal, maar dat van Esports Defensie. Hij is eerste luitenant bij de Koninklijke Marechaussee. Het Nederlandse esports team, waarin militairen als Jeroen competitief videogames spelen, is in 2020 opgericht met als doel jongeren die affiniteit hebben met ICT te bereiken, meldt projectleider Luc Haen in de Defensiekrant. De esporters spelen en streamen schietspellen zoals Valorant, Call of Duty, en Counterstrike. 

Haen vertelt: “Met dit project willen we Defensie onder de aandacht brengen bij deze gamers en kunnen ze op een laagdrempelige manier in contact komen met onze militairen.” Vier jaar later is het esports team nog steeds actief, ze streamen nog wekelijks. Defensie heeft nog altijd een gebrek aan personeel, met name naar ICT’ers is een grote vraag.

Militaire werving via games is niet nieuw: onder andere het Franse en Amerikaanse leger hebben een eigen esports team. Sommige landen hebben zelfs een eigen game. Zo kwam het Amerikaanse leger in 2002 met de gratis game America’s Army. Deze militaire simulatie was er niet alleen op gericht om soldaten te werven, maar ook om troepen te trainen. China kwam met de game Glorious Mission om vaderlandsliefde te promoten en rekruten te werven.

Pieter van den Heede, historicus aan de Erasmus Universiteit Rotterdam begrijpt waarom legers de gamewereld betreden: “De games komen thematisch goed overeen met het spannende deel van het militaire werk. Het is een effectieve manier om een bepaald publiek te bereiken.” De games dragen ook bij aan beeldvorming van het leger, zo ontdekte het Massachusetts Institute of Technology in 2008. In een onderzoek naar de invloed van schietspellen onder 16- tot 24-jarigen, bleek dertig procent van de ondervraagden na het spelen van America’s Army een positievere indruk te hebben van het leger.

Er is ook kritiek op werving via games. Een groep Amerikaanse veteranen die zich schaart onder de naam Gamers for Peace is bang dat jongeren een onrealistisch beeld van het leger krijgen door de games die in deze livestreams worden getoond. Anders dan in de games, levert echte oorlog psychologische, morele en fysieke schade op. 

En ook in Nederland is kritiek. Van den Heede: “Games bieden een heel gefilterde weergave van conflict en maken zo heel veel realiteiten onzichtbaar.” Kinderrechtenonderzoeker Marieke Hopman, verbonden aan de Universiteit Maastricht vraagt zich af: “Je wilt mensen hebben die vrede en veiligheid voorop hebben staan, waarom werf je die met een agressief spel?”

Hiernaast worden er ook kanttekeningen geplaatst bij de leeftijdsgroep die met games wordt bereikt. Volgens Van den Heede “gaat het in het publieke debat te weinig over online ruimtes zoals Twitch, en moeten we ons afvragen of het wenselijk is of 13-jarigen dit soort schietspellen te zien krijgen via Defensie.” In de Verenigde Staten vinden ze inmiddels van niet. Het Amerikaanse leger heeft de huisregels van hun Twitch aangepast en een minimumleeftijd van achttien jaar ingesteld om het kanaal te kunnen bezoeken.

Het Nederlandse Esports kanaal van Defensie heeft niet zo’n leeftijdsgrens, terwijl ook hier games populair zijn onder minderjarigen. Dertig procent van de jongeren tussen de twaalf en zeventien jaar gamet (bijna) dagelijks. Kinderrechtenonderzoeker Hopman wijst erop dat Twitch vanaf dertien jaar toegankelijk is, terwijl de games die Esports Defensie speelt veelal als 18+ geclassificeerd worden. Op zowel het Twitch-kanaal als aan het begin van een stream wordt geen leeftijdswaarschuwing gegeven: “Dit komt terecht bij jongeren die nog niet de leeftijd hebben om zo’n spel legaal te spelen.”

In een reactie laat een woordvoerder van Defensie weten dat Esports Defensie zich richt op de competitie met andere professionele teams, waarvoor de minimumleeftijd op achttien jaar ligt. Ook op fysieke evenementen zoals Heroes Dutch Comic Con (zie foto) waar Defensie aanwezig is, laat Defensie geen minderjarigen gamen. Hij wijst erop dat kijkers via Twitch niet mee kunnen spelen. Op de vraag waarom het kanaal niet afgeschermd wordt voor minderjarigen, zoals het geval is bij het Amerikaanse leger, laat de woordvoerder weten dat het toezicht daarop vooral bij de ouders van kinderen ligt.