De oorlog in Gaza leidt tot verhitte discussies, ook op universiteiten in Nederland. Studenten eisen dat universiteitsbesturen de banden met Israëlische instellingen en universiteiten blootleggen en verbreken. Om die eisen kracht bij te zetten, worden in verschillende studentensteden tentenkampen opgezet, waarbij demonstranten de confrontatie niet schuwen. In de tweedelige serie Medialogica Ontleedt onderzoeken Tjebbe Venema en Frederick Mansell de beeldvorming rondom de studentenprotesten en spreken ze met studenten, docenten, rectoren, media, het Openbaar Ministerie en de burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema.

Medialogica Ontleedt is vanaf 12 oktober te zien op NPO Start

‘Antisemitisch tuig’

“Overal in de media zien we beelden van barricades van bouwmateriaal, meubels en straatstenen, politiegeweld en vernielingen van universiteitsgebouwen,” begint Venema. Er is geen gebrek aan beeldmateriaal in dit onderzoek naar de studentenprotesten. “Maar de politieke reactie gaf voor ons de doorslag om de beeldvorming rond de protesten verder te onderzoeken. Het valt op hoe gemakkelijk deze hele groep wordt weggezet als antisemiet, of als tuig van de richel.”

De makers zien hoe de nuance in het politieke debat verdwijnt: “Vlak na het eerste protest op 6 mei plaatst Geert Wilders een tweet waarin hij bestuurders en politici verwijt te hebben weg gekeken: ‘Jullie lieten onze grenzen wagenwijd openstaan voor antisemieten, voor mensen die onze cultuur haten, die onze normen niet delen, die zich superieur aan ons achten en onze samenleving nu met geweld afbreken.’ Ook de reactie van oud-staatssecretaris Eric van der Burg viel ons op, die bij Pownews zegt dat het protest aan de UvA over antisemitisme gaat,” zegt Mansell.

Voor de uitzendingen spraken Mansell en Venema met meerdere studenten en docenten die al dan niet betrokken waren bij de protesten, en rectoren en bestuurders van verschillende Nederlandse universiteiten. “Volgens de demonstrerende studenten is hun universiteit medeplichtig aan genocide, vanwege banden die er zijn met academische instellingen in Israel,” zegt Venema. “Ook dat is een heel stevig frame. Waar wij benieuwd naar waren, is of het nog mogelijk is om over zo’n gepolariseerd onderwerp het gesprek met elkaar aan te gaan, en zo ja, waar dat gesprek dan gevoerd kan worden.”

Studenten verliezen de controle over het verhaal

De boodschap van de demonstrerende studenten lijkt in alle ophef rond de protesten verloren te gaan. “Volgens de studenten die wij spraken, was escalatie noodzakelijk om gehoord te worden, om in gesprek te komen met het bestuur van de universiteit,” vertelt Mansell. Het lijkt te werken: al kort na het begin van het eerste protest kunnen de demonstranten aan tafel met het bestuurders van de UvA en zelfs met Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam. 

“Maar je zag dat ze de controle over hun verhaal kwijt raakten,” gaat Mansell verder. “Omdat het vooral ging over de vernielingen, over het intimideren van journalisten die verslag wilden doen van de protesten. Wij spraken ook een verslaggever van De Telegraaf die zo hard in zijn oor getoeterd is, dat hij er blijvend oorsuizen aan over heeft gehouden.”

De rol van sociale media

De vele beelden van de protesten spelen een grote rol. “Denk aan de livestream van AT5, liveblogs met foto’s en video’s op nieuwssites, maar natuurlijk ook de demonstranten die hun eigen telefoon gebruiken. Via sociale media worden zoveel videobeelden verspreid. Het overkoepelende account ‘Amsterdam Student Encampment’ kreeg binnen de kortste keren ruim 20.000 volgers op Instagram,” vertelt Venema. 

“En social media spelen ook een andere rol,” vertelt Mansell. “We hoorden zoveel studenten over de heftige beelden uit Gaza die zij te zien krijgen op TikTok en Instagram. ‘Er wordt een genocide gelivestreamd in onze broekzak,’ vertelde iemand ons. ‘En niemand doet er iets aan: niet de overheid, niet de gemeente, en niet onze eigen universiteit.’”

Oog in oog met de Mobiele Eenheid

Vaak gaan Medialogica-uitzendingen over nieuwsonderwerpen waarbij het stof is neergedaald. Dat is in het geval van de studentenprotesten niet zo. “Vlak voor de zomervakantie mogen we filmen bij een protest op het Science Park in Amsterdam. Het is heel interessant om alles wat we hebben gelezen in de berichtgeving daar samen te zien komen. Rond een uur of zeven in de avond stuurt de UvA een bericht op X uit: ‘Een pro-Palestijnse protestactie op Science Park dreigt helaas te escaleren. Rond 17.30 uur werden door gemaskerde activisten bouwhekken en pallets gebruikt om gebouwen te blokkeren. Veiligheidscamera’s zijn vernield.’ Dat bericht blijkt een aanzuigende werking te hebben op cameraploegen en journalisten, die benieuwd zijn of opnieuw de ME zal worden ingezet. Ook komt Femke Halsema langs om in gesprek te gaan, en een decaan van de UvA. Zonder succes,” zegt Mansell. 

Toch komt het niet tot een confrontatie. Voor de ME het terrein opkomt, verlaten de studenten vrijwillig het tentenkamp. “Daarna gaat de ME het terrein op om te kijken of er geen studenten zijn achtergebleven en om barricades omver te halen. Maar wij hebben dan onze fietsen en camera-apparatuur nog op het terrein staan,” vertelt Venema. “Wanneer we terug het verlaten terrein oplopen om de spullen te halen, staan we plotseling oog in oog met de ME. Dat was wel even spannend. Die linie komt jouw kant op. Dan vraag je je wel even af of ze je perspas hebben gezien.”

Een ingewikkelde puzzel

Nu ze alle kanten van het verhaal hebben onderzocht, kijken Mansell en Venema anders naar de studentenprotesten. “Je begrijpt enerzijds de urgentie voor de studenten, die de verschrikkelijkste beelden zien, en anderzijds de worsteling van het college van bestuur,” zegt Venema. “Zij willen een toegankelijke universiteit zijn en openstaan voor protesten, maar ze moeten ook rekening houden met studenten die zich mogelijk geïntimideerd voelen. Dat is een ingewikkelde puzzel.”

Ook interessant