Het mysterie van de spoorloze steen

“Ziekenhuis in Enschede bekogeld”, kopt de NOS. In de Volkskrant: “Ziekenhuis Enschede belaagd met stenen”. Het is de dag na de rellen van zondagavond 24 januari. De berichtgeving over relschoppers die het Medisch Spectrum Twente (MST) met stenen hebben aangevallen, gaat als een lopend vuurtje rond en voedt de stijgende verontwaardiging. Niet alleen Nederlandse media brengen het nieuws. Ook internationale titels als de BBC berichten over de bekogeling van het ziekenhuis.

Terwijl minister-president Mark Rutte op maandag zijn afschuw uitspreekt over de “idioten” die “stenen naar een ziekenhuis gooien”, kijkt TC Tubantia-journalist Arjan te Bogt in verwarring naar het nieuws. Hij was immers op die bewuste zondagavond ter plaatse bij het ziekenhuis en sloeg de relschoppers vanaf een afstand gade. Maar iemand die stenen gooide? Die heeft hij niet gezien.

Te Bogt is die zondagavond op pad om verslag te doen van de rellen. Op het moment dat de relschoppers aankomen bij het MST staat hij op een veilige afstand van de onruststokers, achter de linie van de Mobiele Eenheid (ME). “De pers werd geadviseerd om achter de ME te blijven,” zegt Te Bogt. “Ik vond dat niet erg, want mijn overtuiging op dat moment was dat áls er iets zou gebeuren, het bij de ME zou zijn.”

Voor zover Te Bogt het kan zien, lijkt de situatie bij het ziekenhuis niet uit de hand te lopen. “Het bleef daar eigenlijk vrij rustig. Ik zag die jongens lopen en er werd wel geschreeuwd, maar de ME bleef op zijn plek staan,” zegt Te Bogt. “Dan zal er wel niet al te veel aan de hand zijn, dacht ik.” Na een tijdje lijkt de situatie onder controle te zijn. De relschoppers zijn weg en ook de ME vertrekt. Tijd om naar huis te gaan, denkt Te Bogt.

Eenmaal thuis krijgt hij een appje van zijn chef. Er gaat een video rond op social media, waarin te zien zou zijn dat het ziekenhuis met bakstenen wordt bekogeld. Zijn collega belt met een woordvoerder van het ziekenhuis, die bevestigt dat geprobeerd is om met stenen een ruit in te gooien. Te Bogt keert spoorslags terug naar het ziekenhuis. Mogelijk zijn de rellen opnieuw opgelaaid, aangezien hij de vernieling eerder niet met eigen ogen heeft gezien.

Bij het MST aangekomen ziet hij - het is nu rond kwart over elf - niemand. Bij de spoedpost zeggen medewerkers niks van een bekogeling te weten. Te Bogt loopt daarom zelf nog rond, op zoek naar bewijs voor het stenengooi-incident. “Als er iets gegooid was, moet je een barst zien, of er moet een steen liggen. Je moet iets zien wat een soort stille getuige is van wat er plaats gevonden zou hebben. Maar dat zag ik niet.” Toch publiceert TC Tubantia een kort artikel waarin bij monde van de woordvoerder van het MST, melding wordt gemaakt van de aanval op het ziekenhuis. Te Bogt licht die keuze toe: “Als de woordvoerder zegt dat het gebeurd is, ga je er op dat moment vanuit dat die informatie het meest betrouwbaar is.”

Maar de kwestie blijft knagen. Te Bogt keert na de rellen opnieuw terug naar het ziekenhuis en spreekt nu met verschillende omwonenden die goed zicht hadden op de relschoppers. Eén heeft gezien hoe een relschopper een slagboom sloopte, maar geen van de getuigen heeft iemand gezien die ook maar iets naar het ziekenhuis heeft gegooid. Te Bogt schrijft voor TC Tubantia een uitgebreide reconstructie over wat er die avond allemaal gebeurd is.

Het vermeende voorval van de zondagavond is dan al wereldnieuws geworden. Het gros van de media, de BBC incluis, heeft de boodschap van de woordvoerder van het ziekenhuis overgenomen. Het nieuwsbericht dat het MST met stenen bekogeld is, wordt door verschillende media ondersteund met beeldmateriaal.

In de gebruikte beelden valt op dat nergens het moment te zien is dat het ziekenhuis daadwerkelijk wordt bekogeld. RTL Nieuws deelt in een artikel over de vermeende aanval op het ziekenhuis een wazig Snapchat-filmpje dat de avond ervoor al de ronde maakte op sociale media. Daarin is te zien hoe schreeuwende relschoppers langs de spoedpost van het ziekenhuis lopen. In beeld staat de tekst “Ramen van het ziekenhuis ingooien, kaulo (straattaal voor ‘heel erg’, red.) trieste mensen”. Maar als je goed naar het filmpje kijkt, is nergens iemand die een steen gooit te zien.

De NOS, Nu.nl en RTV Oost gebruiken een andere video, afkomstig van SPS Media, bij hun berichtgeving over het vermeende incident. In deze video is inderdaad een relschopper te zien die een steen gooit. Die steen is echter niet bij het ziekenhuis gegooid, maar zo’n zeventig meter verderop, vlakbij een ANWB winkel.

De drie genoemde media gebruiken deze video ieder op een andere manier. Bij de NOS wordt de video getoond in een aantal reportages over de hete avond in Enschede. De video van de steengooier is tussen beelden van het ziekenhuis en de daarin de buurt lopende relschoppers gemonteerd, waardoor het idee kan ontstaan dat het hier om beelden van de daadwerkelijke bekogeling gaat. Ook bij Nu.nl wordt de video in die context geplaatst. De nieuwssite voorziet een reportage, waar de genoemde video in voorkomt, van de headline: “In Enschede bekogelden relschoppers een ziekenhuis en probeerden ze de ramen in te gooien.”

RTV Oost gaat nog een stapje verder. Waar de NOS en Nu.nl de bewuste video in de context van de rellen bij het ziekenhuis plaatsen, plaatst RTV Oost de video onder de tekst: “Bekijk hieronder hoe relschoppers het ziekenhuis probeerden te vernielen”. Dat blijkt dus feitelijk onjuist te zijn. In reactie hierop zegt RTV Oost het volgende: “Er was op de avond zelf buitengewoon veel verwarring over wat er nou precies was gebeurd bij het ziekenhuis. Maar jullie hebben letterlijk gezien gelijk dat dit (de plek waar de steen gegooid wordt in de video, red.) niet het ziekenhuis is.”

Terug naar de woordvoerder van het ziekenhuis, die op de bewuste zondagavond aan TC Tubantia vertelde over de poging om een ruit in te gooien. Aangezien er geen sporen zijn gevonden en omstanders niets hebben gezien, lijkt het enige bewijs voor het vermeende voorval bij de woordvoerder te liggen. Maar ook zij, Ida Gerda Emmens, is twee weken na de rellen minder stellig. Emmens: “De informatie die ik die zondagavond had, was dat er met stenen werd geprobeerd ruiten van het ziekenhuis in te gooien. Of dat uiteindelijk ook daadwerkelijk zo was, dat weet ik niet.”

Tijdens het schrijven van dit artikel worden beelden van de beveiligingscamera’s van het MST onderzocht door de politie. In een reactie laat een woordvoerder weten dat het onderzoek nog loopt. Of er nu wel of niet met stenen is gegooid is daarom nog niet met zekerheid te zeggen, maar er is in ieder geval geen schade aangetroffen op de ruiten van het ziekenhuis. Wel bevestigt de politie dat een slagboom is vernield.

Natuurlijk, zelfs als niet op de camerabeelden van het MST te zien is of er een steen gegooid is, valt niet uit te sluiten dat het ziekenhuis toch is bekogeld. TC Tubantia-verslaggever Te Bogt: “Al is het maar één steen, dat kán gebeurd zijn”, benadrukt hij. “Maar wat ik belangrijk vind om te laten zien, is dat we goed moeten blijven kijken naar wat er echt gebeurd is. Want uiteindelijk is dat citaat van de woordvoerder van het MST, dat ze in het heetst van de strijd gaf, als een soort feit omarmd. En vanaf daar verspreidt het nieuws zich alleen maar verder. Terwijl niemand nog terugkijkt en zich afvraagt: klopt dit wel?”