Vindicat onder het vergrootglas

De aantrekkingskracht van de studentenvereniging

De aantrekkingskracht van de traditionele studentenverenigingen is groot, ondanks de incidenten in het verleden en heden. Wat is er toch zo aantrekkelijk aan die bolwerken van gebral, jasjes, tasjes en verschraald bier? Sociaal wetenschapper Linda Duits, gespecialiseerd in jongerencultuur, ziet een mix van traditie, mystiek en status. “Het koor is een heel fascinerend instituut. Het komt over als een soort geheim genootschap, als de elite. Ik vind het heel interessant hoe mensen die er geen toegang toe hebben, daar bijna geobsedeerd door zijn. Dat imago komt ze natuurlijk heel erg goed uit. Dat is precies wat ze over willen brengen.” 

Volgens Duits is juist dat elitaire karakter onderdeel van de charme. “Er hangt een sfeer van geheimzinnigheid omheen. Je komt er niet zomaar bij. Er is die toelatingsprocedure. De ontgroening die in nevelen gehuld is. Ze lopen allemaal in pak en praten bekakt. De ‘corpsbal’ is een gevleugelde term.”

De ‘bangalijst’ van 2016

Achter de gesloten deuren van Vindicat bleek het niet altijd gezellig. Binnen de studentencultuur vinden regelmatig excessen plaats die ook de media bereiken. In 2016 werd de zogenoemde ‘bangalijst’ van Vindicat landelijk nieuws. 

Het lokale medium Sikkom speelde een sleutelrol in de onthulling. Hoofdredacteur Willem Groeneveld: “We kregen een bericht met: ‘er gaat een nogal vrouwonvriendelijke lijst rond bij Vindicat’. Er zat een pdf bij met de complete lijst.” Nadat Sikkom een aantal vrouwen op de lijst had benaderd, werd het ze duidelijk dat de vrouwen er tegen hun zin en buiten hun weten op stonden.

Sikkom besloot de lijst niet integraal te publiceren, maar wel het bestaan ervan te delen. “We noemden het de ‘bangalijst’ omdat dat pakkender was en beter beschreef wat het was. Het ging daarna vrij hard. Binnen een uur was het landelijk nieuws.” De lijst groeide razendsnel uit tot een nationaal symbool van seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen studentenverenigingen.

De impact op de betrokken vrouwen

Een van de vrouwen op de lijst vertelt anoniem hoe ze die periode beleefde. Hoe heeft zij het bijna tien jaar geleden ervaren? “Ik weet nog dat ik wakker werd en een van mijn huisgenoten zei: ‘je staat erop!’ Dat was eigenlijk best wel een leuk moment omdat mijn huisgenoot er positief op reageerde. Het ging om de mooie meisjes of de opvallende verschijningen van dat jaar.”

Dat gevoel veranderde snel toen de media zich erover berichtten. “De media labelden het ineens als sekslijst. Ik werd veel gebeld door onbekende nummers omdat mijn nummer op de lijst stond. Journalisten stonden bij ons huis, want het adres stond er ook op. Het kwam in het nieuws, in praatprogramma's, en op allerlei verschillende websites. Het liep echt uit de hand.”

De plotselinge publieke aandacht had grote persoonlijke gevolgen. Ze voelde zich gedwongen zich te verdedigen. “Ik was pas net in de stad, dus het kon niet gebaseerd zijn op wat ik had gedaan of meegemaakt. Maar ik moest aan de mensen dichtbij mij wel uitleggen dat het beeld niet klopte. Daar heb ik lang last van gehad.”

Framing door de media

Meerdere vrouwen die destijds op de lijst stonden, delen die ervaring. “De eerste tekst van de lijst was natuurlijk heel grof. Dat sloeg helemaal nergens op. Ik vind het positief dat mensen door deze gebeurtenis doorkregen dat dat soort teksten niet oké zijn. Dat kon toen ook al niet meer. Maar vervolgens denk ik zeker dat de media hier een zeer sturende rol in hebben gespeeld door het te framen als een ‘bangalijst’, dus een slettenlijst, een bedprestatielijst.”

“Pas toen het explodeerde in de media werd het een soort van sekslijst van wie er goed is in bed en wat je ratings zijn. Toen werd het wel heel vervelend. Toen pas kregen we echt overlast en belletjes van random mensen.”

“We kenden elkaar allemaal net, waren allemaal pas drie weken lid. In de pers kreeg die lijst een heel andere lading. Het was een heel raar idee dat Nederland zo gemakkelijk meeging in dat frame. Gelukkig wisten wij wel beter.”

Morele ophef en seksistische cultuur

De affaire rond de lijst leidde tot een golf van verontwaardiging. Linda Duits plaatst die reacties in een bredere context: “Bij elk incident rond het corps hoor je dezelfde verontwaardiging: ‘Hoe kan dit nog?’ Dat komt ook omdat we graag op het koor willen haten. Maar die lijsten bestaan overal: op scholen, sociale media, ook buiten de corpshuizen.”

Toch is er volgens Duits wel degelijk sprake van een conservatieve cultuur. “We moeten niet vergeten dat er inderdaad een heel seksistische cultuur is bij corpora die toch wat conservatief zijn ingestoken.”

Traditie en verantwoordelijkheid

Jacquelien Scherpen, rector magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen, benadrukt dat studentenverenigingen een belangrijk onderdeel vormen van het studentenleven in de stad. “Het is heel belangrijk voor het actieve studentenleven. Ze maken vaak vrienden voor het leven.”

De universiteit onderhoudt al jarenlang nauwe banden met studentenverenigingen, ook financieel. “We geven bestuursbeurzen aan studenten die een jaar van hun studie kwijt zijn om als bestuurder te werken. En we hebben ook het principe van collegegeldvrij besturen.” Toch is die verbondenheid soms ingewikkeld wanneer er incidenten spelen die leiden tot maatschappelijke ophef.

De berichten over de lijst en over andere incidenten bij Vindicat zorgden voor een roep om harde maatregelen. En die kwamen er ook. “In 2016 is de accreditatie stopgezet. Dat wil zeggen dat de vereniging niet mee mocht lopen met officiële gebeurtenissen en dat de vereniging geen bestuursbeurzen meer kreeg. Dat is wat wij kunnen doen. Verder is het een onafhankelijke vereniging.”

Reflectie bij lokale media

Naast de universiteit kijken lokale media terug op hun rol in de affaire. Willem Groeneveld van Sikkom over de naamgeving van de lijst: “We hebben destijds lang met elkaar overlegd en kwamen tot de conclusie: we kunnen dit een ‘bangalijst’ noemen. Zeker gezien die tijd, de hele context van de lijst en hoe het werd verspreid, ook onder mannen onderling. Ik snap dat die vrouwen ermee zitten en dat wij er een naam op hebben geplakt. Die maakt het in de verbeelding misschien groter dan dat het was. Maar ik vind ook dat de pijlen nu op de boodschapper worden gericht, terwijl de vereniging in die tijd gewoon zeer vrouwonvriendelijk was."

Cultuurverandering binnen Vindicat

De voorzitter van Vindicat, Wibe Kaak, vertelt over de maatregelen die zijn genomen na de lijst: “We weten dat door het verleden een vergrootglas op ons ligt. Daarom hebben we een bepaalde verantwoordelijkheid om het goed te regelen en voor een veilige cultuur te zorgen. Vanwege de incidenten in het verleden hebben we een cultuurverandering ingezet.”

Concreet zijn er verschillende maatregelen genomen. “We hebben de afgelopen jaren protocollen ingesteld als het gaat om bijvoorbeeld seksueel grensoverschrijdend gedrag, opgesteld samen met instanties. Er zijn nu interne en externe vertrouwenspersonen. En we organiseren veel symposia en andere evenementen over bijvoorbeeld grensoverschrijdend gedrag, en sociale veiligheid thuis.” 

Leren omgaan met grensoverschrijdend gedrag

Mariëtte Veld is sociaal verpleegkundige. Zij helpt studentenverenigingen, waaronder Vindicat, bij die cultuurverandering en de problemen rondom grensoverschrijdend gedrag. “Dit is de levensfase waarin het begint, waarin jongeren in contact komen met seks en seksualiteit. En dit is een thema wat overal voorkomt: op school, thuis en op het werk. Terwijl sommige verenigingen vaak slecht in het nieuws komen, zijn dat soms de verenigingen die er het hardst aan werken. Er zitten vast ook echt rotte appels in zo’n vereniging. Maar het zijn vaak verenigingen die heel hard hun best doen om het klimaat en de cultuur binnen hun vereniging te veranderen.”

Tot slot benadrukt Linda Duits dat het probleem niet uniek is voor Vindicat. “Seksuele grensoverschrijding zit overal in onze samenleving: op iedere werkvloer, in elk café, in elke disco. En als we vooral kijken naar wat er gebeurt bij het corps, dan hoeven we niet te letten op wat er gebeurt op onze eigen familiefeestjes.”