Nooit meer kanker
Media doen regelmatig verslag van vermeende doorbraken in kankeronderzoek. De ziekte blijkt al decennialang lastig te verslaan en nieuwe ontwikkelingen mogen daarom rekenen op de belangstelling van journalisten. Maar zijn de ontwikkelingen wel echt doorbraken te noemen?
Een aspirientje slikken om kanker te voorkomen of een enkele prik die tumoren als sneeuw voor de zon laat verdwijnen. De talkshow Khalid & Sophie kondigt eerder dit jaar een ‘spectaculaire doorbraak in de strijd tegen kanker‘ aan.
Media doen regelmatig verslag van vermeende doorbraken in kankeronderzoek. Maar zijn de ontwikkelingen wel echt doorbraken te noemen? Of wordt valse hoop aan patiënten gegeven? En in hoeverre spelen financiële belangen van kankeronderzoekers een rol bij het genereren van media-aandacht voor nieuw onderzoek?
Argos Medialogica onderzoekt de totstandkoming en invloed van media-aandacht voor doorbraken in kankeronderzoek, met onder anderen de hoofdredacteur Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Marcel Olde Rikkert, wetenschapsjournalist Maarten Keulemans en onderzoeker Hanno Pijl.
Wederhoor per casus
Casus 1
Casus 2
Casus 3
Casus 4
sprekers
Maarten Keulemans
is wetenschapsredacteur van de Volkskrant. Hij uit geregeld kritiek op overdreven medische berichtgeving die hij voorbij ziet komen in de media.
Marcel Olde Rikkert
is hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Volgens hem moet duidelijker onderscheid worden gemaakt tussen wetenschappelijke en maatschappelijke doorbraken, omdat kankerpatiënten in de praktijk vaak nog niets hebben aan wetenschappelijke doorbraken.
Hanno Pijl
is internist-endocrinoloog en hoogleraar diabetologie. Hij werkte in 2019 mee aan een aflevering van het televisieprogramma Dokters van morgen over de effecten van vasten bij chemotherapie. Zijn onderzoek hiernaar werd een jaar na de uitzending gepubliceerd.
Lester du Perron
is oprichter van Dokter Media, een platform dat medisch nieuws nuanceert en duidt. In 2019 diende hij een klacht in tegen het televisieprogramma Dokters van morgen, dat volgens hem een te positief beeld schetste van vasten bij chemotherapie.
Guus Bomhoff
was net gepensioneerd toen hij de diagnose alvleesklierkanker kreeg. Na bestralingen en een operatie is hij nu tumorvrij, maar er is nog altijd 60% kans dat de kanker terugkeert.
Eleftherios Diamandis
is hoogleraar klinische chemie in Toronto. Hij kijkt kritisch naar gemelde doorbraken over vroege opsporing van kanker door middel van bloedtesten, waaronder de test van voormalig hoogleraar Tom Würdinger van het Amsterdam UMC.
Pieter-Jan Vermeulen
is onafhankelijk accountant. Hij geeft financiële duiding aan de verkoop van het biotechbedrijf van hoogleraar en biotech-ondernemer Tom Würdinger.
Maarten van Smeden
is medisch statisticus en epidemioloog aan het UMC Utrecht. Hij legt methodologische missers in onderzoeken bloot, ook in wetenschappelijke tijdschriften die bekend staan als toonaangevend.
John Veluchamy
werkt als wetenschapper bij Glycostem Therapeutics, een Nederlands bedrijf dat zich toelegt op het ontwikkelen en toepassen van cellulaire therapie en de daarvoor benodigde producten. Tijdens een congres in de Beurs van Berlage legt hij uit hoe hij vanuit zijn werkveld aankijkt tegen media-aandacht voor kankeronderzoek.
Verdiep je verder
Amsterdam UMC en voormalig hoogleraar in miljoenenconflict over kankertest
Het Amsterdam Universitair Medisch Centrum is in een juridische strijd verwikkeld met oud-hoogleraar immunologie Tom Würdinger over de verkoop van zijn B.V. aan het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Illumina. Dat blijkt uit een vonnis van de rechtbank Amsterdam, dat op 20 juli 2022 werd gewezen en waarover Argos Medialogica beschikt. De zaak gaat over vele miljoenen waarvan Amsterdam UMC zijn deel opeist.
Overdrijving in wetenschappelijk nieuws (en de rol van persberichten)
Wetenschappelijke informatie blijkt vaak lastig te vertalen naar een behapbaar, jargon-vrij nieuwsbericht. Een mogelijk gevolg is overdrijving, zegt hoogleraar Ionica Smeets. Zij ontdekte dat overdrijving in wetenschappelijk nieuws vaak al begint bij het persbericht van de universiteit: ‘Het is heel makkelijk om te zeggen dat het de schuld van journalisten is als er overdreven nieuws naar buiten komt.’
Deze artsen strijden tegen medisch nepnieuws
‘Coronavirus overleeft zelfs de diepvries’. Medisch nieuws wordt gretig geconsumeerd. Artsen Lester du Perron en Tijs Stehmann bieden duiding en nuance bij medische nieuwsberichten op hun website Dokter Media. Nu is er ook een boek: ‘Dokter, ik las in de krant dat…’.
Tegen kanker vecht je niet
Wanneer we over kanker praten gebruiken we graag strijdtaal: je ‘vecht’ tegen kanker, 'verliest' of 'overwint'. Deze manier van praten impliceert dat kankerpatiënten zelf invloed hebben op het verloop van hun ziekte, wat helaas niet zo is. Doktoren leveren de strijd, niet de patiënt. De Amerikaanse schrijver en filosoof Susan Sontag schreef in 1978 al hoe belangrijk de manier waarop we over kanker praten is. Wat kunnen we anno 2020 nog leren van haar beroemde essay 'ziekte als metafoor'?