Rots & Water, een initiatief van gymnastiekleraar en remedial teacher Freerk Ykema, is een psychofysieke training voor het basis- en voortgezet onderwijs, jeugdhulpverlening, jeugddetentie en GGZ.
Na de opgestarte research door documentairemaker Dorothée Forma, nam regisseur Eveline van Dijck het project rondom de methode Rots & Water over. “Het is zo’n basale methode, het werkt gewoon! Het heeft een deëscalerende werking, zonder dat het, wat mij betreft, een softe business is. De naam Rots & Water is echt goed gevonden. Het is natuurlijk veel leuker om te zeggen als je ruzie hebt, dat je allebei een beetje rots bent. Dit is meteen duidelijk en nog vriendelijk ook.”
Interview met documentairemaakster Eveline van Dijck
Rots & Water
Hoofd & Hart
Het weerbaarheids- en antipestprogramma Rots & Water was in de eerste plaats opgezet voor jongens om ze om te leren gaan met grenzen. Al snel bleek de cursus ook geschikt voor meisjes, jonge kinderen, jeugdige delinquenten en leerlingen binnen het speciaal onderwijs. Kortom, het programma bleek veel breder inzetbaar te zijn. Van Dijcks ervaring is dat veel methoden louter gericht zijn op kennisverwerking en dat het hart op een bepaald moment, gedurende de schoolcarrière van het kind, niet meer aangesproken wordt. “Je hebt toch ook de uitdrukking, dat een kind zijn lichaam aan de kapstok hangt, als hij naar school gaat. Dat is wel een extreme uitdrukking, maar Freerk Ykema heeft met Rots & Water de verbinding gemaakt tussen hoofd en hart.” Van Dijck vindt de combinatie van het hoofd en het voelen erg belangrijk is. “Je moet ermee bezig zijn, dat is een belangrijk appèl.”
Freerk Ykema
Het gegeven dat Freerk Ykema een gymnastiekleraar en remedial teacher is, sprak van Dijck eveneens aan, omdat ze vroeger als pedagoog veel werkte met remedial teachers. Zijn visie op kinderen, op jonge mensen, vond ze erg interessant. De vorm voor de film was dan ook vrij snel bepaald. “Toen ik hoorde dat Freerks moeder nog leefde, was ik benieuwd hoe zij hem als kind heeft ervaren. Zoals hij het ook zelf zegt: ‘Ik was een lastig jongetje.’ Dat is natuurlijk fantastisch. Het is ingewikkeld om te oordelen of om er een label op te plakken, maar je zou kunnen zeggen dat hij een druk ventje was dat vooral dacht ‘wat zit ik hier binnen mijn huiswerk te maken’.” Van Dijck is van mening dat op veel scholen vaak niet de klik ontstaat tussen de leerling en de lesstof, ook al doen ze zo hun best. “Dat kan Freerk zo mooi vertellen! En toen we op een gegeven moment bij zijn ouderlijk huis waren wist ik: dit is het. Ik ga deze film vanuit hem vertellen. Het is zijn verhaal! En toen ontrolde het zich eigenlijk vanzelf. ”
De methode is de reclame zelf
Het charmante aan dit onderwerp vindt Van Dijck ook dat, ondanks dat er weinig reclame voor de methode wordt gemaakt, veel mensen het kennen. De methode is de reclame zelf. Tijdens het filmen kwam al snel naar voren dat, naast dat de kinderen van haar vrienden en kennissen Rots & Water op school hadden, de methode overal in Nederland (en het buitenland) bekendheid had verworven. “We waren een keer in Overijssel aan het filmen en op zoek naar kleine rotsjes in de rivier, omdat we een letterlijke verbeelding van de methode wilden hebben. We waren helemaal verkeerd gereden en toen we een meneer aanspraken en zeiden dat we aan het filmen waren over Rots & Water, zei hij: ‘Hé, dat ken ik wel, dat heeft mijn zoontje ook op school’ .” Van Dijck vindt dit verrassend, omdat Freerk absoluut niet commercieel is ingesteld.
Stevig staan
Van Dijck heeft genoten van het draaien, omdat de oefeningen voor haar verrassend waren. “Toen ik de jonge trainer Nick van Deudekom zag lesgeven, vond ik het prachtig om te zien hoe de les zich ontwikkelde en hoe basaal het eigenlijk was. Het is letterlijk stevig staan. Het is eigenlijk niets nieuws.” Volgens Van Dijck is het gestructureerde van de methode wel nieuw. Spelenderwijs wordt er gezegd wat de kinderen hebben gedaan en wordt er gevraagd wat ze hebben opgestoken. Sommige dingen zijn zo simpel. We weten dat je goed moet blijven ademhalen, maar toch vergeet je dat zelf ook wel eens en dan is het leuk dat het op deze manier aangereikt wordt.” Van Dijck hoopt dat de kinderen later met enige regelmaat hieraan terug zullen denken en zo hun persoonlijke grenzen kunnen stellen.
Op de vraag of zijzelf aan de cursus heeft deelgenomen, antwoordt ze ontkennend. “Je moet oppassen dat je er niet al te zeer in verwikkeld raakt. Onderling deden we de oefeningen wel een beetje na, want het inspireert je toch.” Maar zodra de documentaire is uitgezonden, gaat ze de cursus zeker een keer doen.
De Human-cirkel is rond
De cirkel is rond, dacht ze ook, toen dit onderwerp op haar pad kwam. “Ik ben pedagoog en ik vind dit soort onderwerpen ontzettend interessant. Mijn eerste Human-programma was Kwartslag – Bollebozen (1984) over hoogbegaafd zijn en de mindere kanten daarvan. Rots & Water is nu mijn laatste project bij Human, en dan is het erg leuk dat het een pedagogisch thema heeft.”
Deze documentaire geeft een kijkje in Rots & Water-klassen, binnen zowel het reguliere als het speciale onderwijs, in binnen- en buitenland. “Ik vind het mooi om te zien hoe met name de zeer moeilijk opvoedbare kinderen met liefde en geduld worden begeleid. Ik vind het echt fantastisch dat ik, dat wij als omroep Human, de mogelijkheid hebben om dat weer te geven.“
Rode draad in haar Human-carrière vormen de langdurige projecten, waaruit vaak meerdere films rolden rondom verhalen die je in eerste instantie niet ziet. In De wereld heeft vele gezichten (2002) volgt Van Dijck Khadra, een Somalische vluchtelinge. Haar man en twee oudste kinderen zijn op gruwelijke wijze vermoord en haar drie jongsten zijn onvindbaar. In 1999 komt Khadra aan in Nederland en verblijft in De Vonk, een kliniek voor getraumatiseerde oorlogsslachtoffers. Pikant detail, zoals Van Dijck het zelf zegt, is dat Ayaan Hirsi Ali de tolk was van Khadra. Het zorgde ervoor dat Van Dijck later het profiel Ik ben Ayaan (2006) maakte. Nadat De wereld heeft vele gezichten uitgezonden was kreeg Van Dijck een telefoontje dat de kinderen van Khadra door het Rode Kruis Tracing Team waren gevonden. De documentaire Het zijn écht mijn kinderen (2004) vertelt het verhaal van de hereniging van Khadra met haar kinderen. In Wij wonen nu in Drachten (2008) wordt het leven van Khadra en haar kinderen gevolgd. Hoe pakken zij het leven in hun nieuwe woonplaats op? Collega-documentairemaker Kees Vlaanderen maakte tot slot een compilatie van dit drieluik: Mijn kinderen leven nog (2011). “Ik geloof niet in uitgeschreven scripts, want dit soort verhalen had ik nooit kunnen verzinnen.”
Tweede leven
Na de uitzending wordt de documentaire Rots & Water naar verscheidende festivals gestuurd. Bovendien zal hij worden ingezet als voorlichtingsfilm op scholen waar de Rots & Water-trainingen gegeven worden. “Dat heb ik ook nog nooit meegemaakt, dat de hoofdpersoon de documentaire laat vertalen naar het Duits, Engels en zelfs Chinees. Het is absoluut geen opdrachtfilm, volstrekt onafhankelijk, maar ik ben blij dat hij er ook blij mee is en dat de film op deze manier een mooi tweede leven krijgt.”
2Doc: Rots & Water wordt dinsdag 29 juli om 22.47 uur uitgezonden op Nederland 2 en herhaald op 30 juli om 10.55 uur.