In de kleurrijke mozaïekfilm “Kinderen van het succes” gaan de vier jonge filosofen Arjen Kleinherenbrink, Naomi Jacobs, Haroon Sheikh en Rozemund Uljée, op pad om de aan hun bureau uitgedachte theorieën tegen het licht van de weerbarstige praktijk te houden. Gewapend met ideeën uit duizenden jaren filosofie en hun eigen verstand proberen ze de wereld te duiden en tegelijkertijd hun weg erin te vinden. De filosofen worden gevolgd door de filmmakers Leo Wentink, Menno Otten, Niels van Koevorden en Stephane Kaas om gezamenlijk hun gedachtengoed te verbeelden.
”Natuurlijk is de tijd waarin je geboren wordt bepalend voor wie je bent. Maar de plek waar je geboren wordt en bij wie je opgroeit beïnvloeden je denken veel meer,” één van de filmmakers, Leo Wentink gaat in op wie volgens haar de ‘kinderen van het succes’ zijn. De film gaat volgens haar meer nog over de noodzaak van filosofie. “Filosoferen is tegenwoordig niet meer het ophalen van oude teksten, filosofie wordt steeds meer op een andere manier ingezet en daar wordt steeds meer aandacht aan besteed. Zingevingsvragen zijn erg essentieel en de behoefte aan filosofie lijkt groter dan ooit onder een breed publiek. Steeds meer festivals richten zich op filosofie, The School of Life stroomt vol, er worden films over filosofie gemaakt, en een omroep als Human heeft een stevige achterban en weet binnen korte tijd 80.000 leden te verzamelen. Dat zegt wel iets. Filosofie, we kunnen er niet meer omheen.”
Wentink vindt het mooi dat de film laat zien hoe de vier filosofen ieder een kant van de filosofie belichten. “Haroon Sheikh hangt erboven en kijkt naar het systeem door middel van filosofie. Arjen Kleinherenbrink kijkt meer naar hoe hij zich tot het systeem verhoudt. En Naomi Jacobs kijkt naar binnen, naar hoe filosofie bij haar persoonlijke zoektocht kan helpen. Rozemund Uljée stelt als overkoepelend personage kritische vragen. En dat is natuurlijk de kern van filosoferen.”
Voordat er begonnen kon worden met filmen, werden de makers gekoppeld aan een filosoof. Producent Een van de jongens organiseerde een heuse speeddate. In zeer korte tijd moesten de filmmakers vertellen wat ze zouden willen uitdragen en de filosofen vertelden op hun beurt wat hun meest dwingende gedachten waren. De filosoof aan wie Leo werd gekoppeld viel uiteindelijk uit, waardoor ze zelf op zoek moest. Ze dacht direct aan Naomi Jacobs. “Ik zie in haar veel ambitie, ijver en talent.” Leo belde Naomi op en vroeg of ze zichzelf al filosoof durfde te noemen. “Ze vond het wonderlijk dat ik dat net op dat moment aan haar vroeg. Ze zei: ‘oké, daar ga ik: ja’. Het was blijkbaar de eerste keer dat ze dat over zichzelf durfde te zeggen.” Naomi had een scriptie geschreven over een boek dat voor haar ontzettend belangrijk is: Het begrip angst van Søren Kierkegaard. “Dit werk ging volgens Naomi over keuzes maken en de angsten die daarmee gepaard gaan. Het ’ja’ zeggen betekende voor haar een sprong in het diepe, niet langer samenvatten wat andere filosofen zeggen, maar uit durven spreken wat haar eigen ideeën zijn. De thematiek van de film liep dus heel mooi parallel aan wat Naomi ervoer en het hele maakproces van de film. Dat zie je misschien niet direct terug in de film, maar je voelt het wel. Daarom hebben we er voor gekozen haar echt op een podium te plaatsen en haar haar verhaal te laten vertellen aan een publiek.”
Dat vond Naomi best lastig. Leo: “Er was één moment dat ze mailde: ’Leo weet je wat, we gaan gewoon niet performen. Interview me maar gewoon over wat ik weet’. Toen vroeg ik haar of ze dit misschien zei vanuit een angst. Ze moest natuurlijk de controle loslaten en mij vertrouwen. Dat vond ze eng, maar ook heel prettig. Nietzsche zei ooit: ’Soms moet iets wat wil vallen ook wel geduwd worden.’ Achteraf gezien heeft ze het zo ervaren, dat het heel prettig was dat het haar zo werd aangereikt om een volgende stap te zetten. Zoals ze het zelf in de film verwoordt: dat iets je toevalt.”
De vier makers vormden met hun ‘eigen’ filosoof gedurende het maakproces een coconnetje. Gerenommeerd documentairemaker Jeroen Berkvens (Jimmy Rosenberg - De vader, de zoon & het talent, 2006) fungeerde als eindredacteur. “Iemand met een soort overview, dat was wel nodig met zulke zware kost. Uiteindelijk heeft hij besloten dat het betoog van Rozemund als een cementlijn alle stukken moest verbinden. Het was een gevaar dat het teveel los zand zou worden, omdat we met vier verschillende makers, vier verschillende personages volgden. Gelukkig hadden we één editor, Saskia Kievits, die heel goed verbanden kon leggen en ook vaak zei: ’Kijk, dit moet je eens zien, dit komt heel erg overeen met deze scène van jou.’ Wat ik zelf zo mooi vind aan de film is dat, ondanks dat er veel dingen overeen komen, de handtekening van iedere maker zeker te zien is. Dit houdt het fris. Mijn film is heel erg gestileerd, dat is waar ik van hou. Alhoewel het er misschien gestileerder uitziet, dan dat het in eerste instantie de bedoeling was. Heel veel dingen bedachten we ter plekke.”
Voor Leo was deze film precies op het goede moment. “Wat ik leerde van Kierkegaard en Naomi kon ik direct toepassen. Namelijk dat ik me moet overgeven aan wat er zich aandient en niet in de valkuilen van het controlemechanisme moet stappen. Je moet ruimte bieden aan datgene dat je van te voren niet zou kunnen voorspellen. Zo had ik een hele lijst aan locaties waar we zouden gaan draaien. Opeens wilde ik langs het museumplein fietsen, ik wist ook niet precies waarom. Maar toen voelde ik, dit is waar we moeten filmen. Het is uiteindelijk een heel belangrijke scène in de film geworden. Dit is een bijzondere manier van scheppen, heel anders dan het maken van een lijstje en afvinken. Op deze manier hebben Naomi en ik het samen aangevlogen. Het is echt een Gesamtkunstwerk geworden.”
2Doc: Kinderen van het succes wordt uitgezonden op dinsdag 7 oktober om 23.00u op NPO 2.