In tegenstelling tot andere Europese landen betekent levenslang in Nederland écht levenslang, tot de dood erop volgt. “Fascinerend”, vindt Carin Goeijers. En dan vooral hoe het werkt in het hoofd van een gevangene die nooit meer buiten zal komen. Carin: “Ik was heel erg benieuwd naar het overlevingsmechanisme dat iemand hiervoor ontwikkelt. Hoe komt iemand zijn dagen door, zonder enig uitzicht op verandering?”
Jacqueline en Louis
Met deze vraag als uitgangspunt gaat Carin drie jaar geleden op zoek naar mensen met een levenslange gevangenisstraf. Al snel komt ze in contact met Jacqueline, de vrouw van Louis Hagemann. Jacqueline en Louis trouwen in 2008 in de gevangenis, terwijl ze dan al weten dat het een perspectiefloze situatie is. Hun relatie zal zich altijd afspelen in twee werelden, die voor beiden grotendeels onbekend zal blijven: de wereld ‘binnen’ van Louis, de wereld ‘buiten’ van Jacqueline. Via hun huwelijk krijgen we een inkijkje in het leven van een levenslang gestrafte.
Telefoongesprekken als rode draad
Wanneer Carin Jacqueline voor het eerst bezoekt en een telefoongesprek tussen haar en Louis opvangt, weet ze dat deze gesprekken als een rode draad door de film moeten lopen. Ondanks meerdere verzoeken bij Justitie om binnen de muren te filmen, lukt het haar niet om toestemming te krijgen. Carin: “Ze hadden steeds een andere reden. Volgens mij willen ze Louis vooral geen podium geven. Er worden op dit moment allerlei series in de gevangenis opgenomen, neem Buch in de bajes (RTL) en Wij zitten vast (BNN), maar bij Louis wilden ze het gewoon niet hebben. Achteraf vraag ik me trouwens af of hij nodig was voor de film. Zijn afwezigheid in beeld, maar aanwezigheid door middel van de telefoongesprekken, schetst juíst een heel grijpbaar beeld van de situatie.”
Pas tijdens de research en het filmen wordt duidelijk dat er een herzieningsverzoek komt. Carin houdt rekening met alle opties. “Ik heb natuurlijk wel gefantaseerd over welke richting de film op kon gaan als hij vrij zou komen. De uitspraak was dan ook echt spannend. De veroordeling was alleen maar gebaseerd getuigenverklaringen. Je weet nooit hoe het loopt. Wie het dossier dit keer leest. De advocaat van Louis belooft zelfs een bezemsteel op te eten als Louis niet vrijgesproken wordt. Maar zo pakt het uiteindelijk niet uit.”
Maatschappelijke doodstraf
In 1870 werd de doodstraf in Nederland afgeschaft en daar is levenslang voor in de plaats gekomen. In de film noemt Louis dit ‘een maatschappelijke doodstraf’. Ze sluiten je op en gooien de sleutel weg. Het gekke is dat hij en Jacqueline in de film vrede lijken te hebben met de situatie dat hij binnen zit en zij buiten. Carin: “Daar hebben ze hun draai wel in gevonden. Het enige probleem is dat ze er allebei van overtuigd zijn dat hij onschuldig is. Het bewijzen van zijn onschuld is tegelijkertijd ook de motor van hun relatie. Jacqueline spit telkens opnieuw het dossier door en samen bespreken ze de dingen die ze tegenkomt.”
In de documentaire komt het hele schuld- of onschuld-vraagstuk niet aan bod, daar wil Carin bewust geen standpunt over innemen. Het gaat haar om de vraag hoe Louis het volhoudt daarbinnen. Carin: “Louis leeft van dag tot dag, hij heeft écht een knop omgezet. Zijn wereld houdt op bij de muren van de gevangenis. Zo overleeft hij; door zijn hoofd en gedachten te beperken. Binnen de muren probeert Louis het zo leefbaar mogelijk te maken, voor hem zelf en ook voor anderen.”
Debat
Carin hoopt dat de documentaire een nieuw debat op gang brengt over levenslang straffen. “Ik denk dat het mogelijk moet zijn om zaken in heroverweging te nemen. Zo is de samenleving van nu bijvoorbeeld heel anders dan achttien jaar geleden, toen de daad begaan werd. Het lijk me goed om nog een keer te kijken en niet zomaar de sleutel weg te gooien.” Daarnaast hoopt Carin dat er binnen de gevangenismuren een beter beleid komt voor levenslang gestraften. Op dit moment zijn er vooral resocialisatie programma’s, maar “daar heb je weinig aan als je nooit meer buiten komt".
Levenslang wordt uitgezonden op woensdag 10 december om 22.59 uur op NPO 2. De film is een coproductie van Human en Pieter van Huystee Film & TV en werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Mediafonds.