26 maart

We moeten het maar eens over de olifant in de kamer hebben: de economie. Vanaf mijn geboorte tot februari 2020 is de groei van het bruto nationaal product de leidraad van handelen van overheid, bedrijfsleven en individu. Sinds maart 2020 is de beschikbaarheid van het aantal IC-bedden het uitgangspunt van alle beleid. Economen hebben plaatsgemaakt voor medici. 

Terecht of onterecht, het omdraaien van de zandloper heeft consequenties. Neem mijn sector, die van journalistiek en media. Ook daar is het opeens buitengemeen guur. Dankzij de publieke omroep blijft er onder alle omstandigheden een basis-informatievoorziening overeind.

Dat blijkt in crisistijd van waarde, en ik hoop dat iedereen zich dat zal herinneren als de onzichtbare vijand definitief verslagen is. Alleen: een basis is niet genoeg. Een democratische rechtsstaat heeft oneindig veel media nodig, die de macht ter verantwoording kunnen roepen, ook media in de marktsector.

Als bestuurslid van een middelgroot subsidiefonds besprak ik gisteren de nijpende situatie waarin veel freelance collega’s plotseling terecht zijn gekomen. Wat kunnen we doen, hoe voorkomen we dat uitstekende mensen brodeloos worden? ’s Avonds spreek ik een collega van het grootste subsidiefonds in de journalistieke sector. Daar vrezen ze al voor het voortbestaan van regionale media nu vrijwel alle reclame-inkomsten wegvallen. 

Buiten mijn journalistieke blikveld dreigt eenzelfde ramp. Het virus doodt niet alleen kwetsbare mensen, het legt ook kwetsbare bedrijven om. Wie creatief en innovatief is, is vaak ook kwetsbaar. Om Lucebert nog maar eens te citeren: ‘Alles van waarde is weerloos’. Dus kom nu niet, juist nu niet, met verhalen als: 'Ja, dat is nu eenmaal de natuur. Laat dat virus maar uitrazen'. Of: 'Niemand wint van Darwin'. 

Er is nog een andere waarheid die we onder ogen moeten zien, al zeg ik dit met aarzeling omdat ik geen medicus ben. Sinds de uitbraak van het virus houd ik nauwlettend de berichten bij van de wereld gezondheidsorganisatie WHO en van medisch en wetenschapsjournalist Donald G. McNeal jr. Van The New York Times.

Hun waarheid is: de lockdown is maar een halve maatregel en ontoereikend om de verspreiding van het virus te stoppen. Een Franse arts heeft het over een loopgravenoorlog die we hier in Europa voeren. In plaats daarvan zouden we de succesvolle Blitzkrieg van China moeten kopiëren. 

Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO, roept dat al twee weken. Europa doet niet wat China en Zuid-Korea wél doen: testen, testen en nog eens testen en vooral: het isoleren van geïnfecteerde mensen in hotels en sporthallen. Ook de Volkskant meldt het vanochtend: omdat China en Zuid-Korea testen en isoleren, kan het publieke leven daar weer beginnen. 

Dan hoor ik om mij heen wel eens: 'Jáááá, maar dat lukt alleen in dictaturen.' Mijn tegenwerping is steeds: dit is juist de kans voor democratieën om aan te tonen dat ook zij gedisciplineerd en handelingsbekwaam kunnen zijn. Hoe sneller economie en publieke leven weer op gang komen, hoe beter. In het belang van ons allemaal, de kwetsbaren voorop.

Tot zover de woorden van een leek. Gisteren sprak in NRC de wetenschap. Microbioloog Rosanne Hertzberger en KNAW-hoogleraar Cees Dekker riepen daar op om massaal te testen en te isoleren, en wel onmiddellijk. De cijfers die op dit moment via het RIVM binnenkomen, zijn nog steeds zorgwekkend. De afgelopen 24 uur zijn 78 doden geteld.

Sinds mijn negentigjarige vader me afgelopen dinsdag verzocht om deze dagen vooral ‘het positieve’ te benadrukken, blijf ik zoeken naar hoop. Zometeen ga ik deze gedachte met hem delen: de afgelopen weken blijken we in staat om in de kortst mogelijke tijd onze aloude economische focus in te ruilen voor een medische. De zandloper kán dus omgedraaid worden.

Hoe hoopvol?! Nu moeten we ook in staat zijn om medische en economische focus in te ruilen voor de állernoodzakelijkste: duurzaamheid in onze omgang met aarde, mens en economie. 

In die volgorde gaan we overleven, pappa!