20 april

"Ik onderschat niet de politieke moeilijkheden waarmee Wopke Hoekstra en alle ministers van Financiën van Noordelijke landen te maken hebben. Ik houd rekening met heel sterke reacties van de publieke opinie in die landen. Ik wil alleen dat onze vrienden begrijpen dat als we Italië in de steek laten, dat het einde van Europa betekent."

Het virus doet een aanval op de geschiedenis. Dan heb ik het niet over mensen die 2020 in één rij plaatsen met 40-45 of 9/11. Ook niet over Mark Rutte die deze pandemie ‘de grootste crisis in vredestijd na de Tweede Wereldoorlog’ noemt.

Het gaat om de uitspraak die Bruno Lemaire, minister van Financiën van Frankrijk, vanochtend in een aantal Noord-Europese kranten doet. Een serieuze minister uit een serieus land dat samen met Duitsland al driekwart eeuw het gewicht van ons continent torst. Het is geen gewoon dreigement, het is de aankondiging van een ramp zonder weerga. Europa staat deze week op het spel.

Daarmee zal het virus een grotere rol in de geschiedenisboeken krijgen dan het verdient. De Europese Unie is ooit gebouwd op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog met ruim vijftig miljoen doden. Het aantal geregistreerde slachtoffers van het virus bedraagt tot nu toe 165.000. Ik moet er niet aan denken dat in de geschiedenisboeken van mijn kindskinderen zal staan dat het coronavirus de aanleiding van het uiteenvallen van Europa is geweest, en de heftige publieke opinie in ‘de Noordelijke landen’ de oorzaak.

Boezemt het electoraat van Wilders en Baudet het kabinet zoveel angst in? Steunt daarom een Kamermeerderheid Wopke Hoekstra’s Droogstoppelachtige houding die riekt naar de koffiehandelaar uit Max Havelaar wiens levenswijsheid luidde: rijkdom is een van god gegeven verdienste, armoede eigen schuld?

‘Het Noorden’ staat deze week voor een cruciale praktische vraag: gaat het een reusachtige lening verstrekken aan ‘het Zuiden’ of niet? Een lening voor Marshall-plan-achtige investeringen in de toekomst, in goede spoorwegen, kunstmatige intelligentie en nieuwe technologie als 5G – en níet om schulden veroorzaakt door wanbeleid weg te werken.

Met een ‘nee’ kan Europa deze week imploderen en economisch desintegreren. Dat ongeluk is met een oppervlakkige blik in een geschiedenisboek te voorkomen. Europa kwam de grootste ramp uit de historie te boven juist door economisch te integreren. Mijn oude vader die mij steeds tot optimisme maant, is daar getuige van geweest. Hij liep in de jaren vijftig met een groep Nederlandse vrienden mee in een demonstratie door Straatsburg. ‘Nous sommes l’Europe’, stond erop. Hij was deel van publieke opinie die de Europese gedachte steunde.

Ik heb het gevoel dat mijn generatie en de generatie na mij deze noodzaak niet meer begrijpt. Wopke Hoekstra zit diep in ons, wij hebben hem gekozen, zijn angst is onze angst. Zoals ook koffiehandelaar Droogstoppel in Max Havelaar ooit een spiegel van de Nederlandse ziel was. 

Maar geschiedenissen kunnen herschreven worden, publieke opinies kunnen draaien. Waarom kunnen we niet doen wat Multatuli ooit deed met zijn koffiehandel? De schrijver sluit zijn roman Max Havelaar af met een oproep aan Droogstoppel: "Halt, ellendig product van vuile geldzucht en Godslasterlijke femelarij! ... Ik walg van mijn eigen maaksel, stik in koffij, en verdwijn!"

Zouden wij ons Hoektra-masker kunnen afzetten? Ik mag in deze tijd niet als mijn vader met een spandoek afreizen naar Straatsburg, ik zal het moeten doen met een digitale hartenkreet aan mijn Zuidelijke lotgenoten: "l’Europa, siamo noi."

Europa, dat zijn wij.