"Ethische dilemma's nemen toe"

Ze zit in een appgroep met zo’n tweehonderd infectiologen uit heel Nederland, met ziekenhuiscollega’s in de siilo-app, ze heeft de appgroep van het behandelteam, eentje met het crisisteam, de maatschap-appgroep en de Covid-app. Als Rachida El Moussaoui even niet kijkt, heeft ze honderd gemiste berichten.

"Sinds de uitbraak van het virus begin maart sta ik eigenlijk 'aan', net als mijn collega’s. Hoe we even 'uit' kunnen staan, is een lastiger te beantwoorden vraag," zegt El Moussaoui. Ze is internist (arts van inwendige organen) en als infectioloog gespecialiseerd in infectieziektes als HIV, hepatitis B, malaria, tuberculose, longontsteking en bloedvergiftiging. "In die hoedanigheid ligt het Covid-virus, wat een virale ziekte is, echt bij ons op het bord."

Vanaf de uitbraak in China is het Maasstad Ziekenhuis in opperste staat van paraatheid. "In januari hebben we een team gevormd en protocollen uitgedacht. Het RIVM is leidend in de protocollen die we maken. Hoe de details lokaal worden toegepast kan per ziekenhuis licht verschillen."

Vanaf dat moment kwam het crisisteam wekelijks bij elkaar en werd antwoord gezocht op vragen als: hoe identificeer je besmette patiënten, hoe isoleren we besmette patiënten, hoe beschermen we medewerkers, welke testen zijn beschikbaar, hoe lopen de lijnen binnen en buiten het ziekenhuis, etc. "Daarnaast hielden we de situatie elders in de wereld in de gaten en bestudeerden we de literatuur over het virus."

De eerste besmetting was op zondag 1 maart. "Die patient lag al in het ziekenhuis bij ons," zegt El Moussaoui. "Hij had een bacteriële longontsteking en daar kun je best ziek van zijn, hij kwam dan ook op de Intensive Care terecht. Omdat hij een bepaalde beademinsgtechniek nodig had, is hij naar het Erasmus MC gebracht en daar is hij positief getest op Covid-19."  

Het is pas drie weken geleden, maar voor El Moussaoui al een andere wereld. Na de eerste besmetting werd het crisisteam onmiddellijk opgeschaald. "Mensen uit de raad van bestuur, microbiologen, calamtiteitenmanagers, hoofd IC, infectiologen, hoofd logistiek; een stuk of twaalf personen zitten in dat team. Vanaf dat moment was het crisisberaad, acties uitzetten, crisisberaad, acties uitzetten, enzovoort. Wat zeggen we tegen de media, wat zeg je tegen de familie, hoe ga je om met mensen die in contact met de familie zijn geweest, wat zeggen we tegen medewerkers, etc, etc. Het is constant schakelen."

Inmiddels is bij ruim dertig patiënten besmetting met Covid-19 geconstateerd. Het ziekenhuis heeft een aparte triage-afdeling op de spoed (SEH) opgetuigd, waar de eerste selectie van nieuwe patiënten wordt gemaakt. Er is een zogeheten 'schone' straat, waar patiënten liggen die geen verdenking hebben op Covid-19 en er is een speciale coronastraat, de 'vieze' straat. Op de klinische afdelingen zijn Covid-19 en niet-Covid-19- afdelingen. Er circuleren roosters, met alle beschikbare artsen en assistenten voor zowel de 'schone' als de 'vieze' straat.

 "Ik ben onder de indruk van onze voorbereidingen, maar ook hoe onze calamiteitenmanagers alles oppakken," zegt El Moussaoui. "Iedereen houdt zich aan afspraken, er wordt weinig geklaagd en het loopt als een geoliede machine."

Bovendien constateert El Moussaoui een boeiende ontwikkeling. "Door de toename van het aantal besmettingen worden we allemaal Covid-19-behandelaren. De muren tussen doktoren worden weggeslagen, waar die er voorheen altijd waren. Je bent niet meer een reumatoloog, een chirurg of een huisarts, we moeten ons nu allemaal bekommeren om longpatiënten."

Daarnaast zijn allerlei ontwikkelingen noodzakelijkerwijs in een stroomversnelling geraakt en binnen een paar dagen uitgerold. Online werken, nieuwe dienstsystemen, tot voor kort werd hier heel lang over vergaderd, maar gebeurde er niets mee. "Wat dat betreft zitten wij al in onze roaring twenties," zegt El Moussaoui. "Nood breekt wetten. Mensen die al dertig jaar op dezelfde manier werken, volgen nu opfriscursussen. Iedereen in het ziekenhuis voelt een gezonde spanning."

Maar goed. Tegelijkertijd ziet El Moussaoui het spook van IC-capaciteitsproblemen. Het aantal ethische dilemma's in het Maasstad Ziekenhuis zal alleen maar groeien, waarvoor een commissie in het leven is geroepen. Niet iedereen kan nog naar de IC, zo hard is de realiteit. "Mensen ouder dan 85, die ook andere ziektes hebben, mogen niet meer naar de IC, terwijl ze in 'normale' tijden wel een kans zouden hebben gemaakt op een IC behandeling. Leg dat maar eens uit de familie."

El Moussaoui houdt rekening met Italiaanse toestanden. "De dilemma’s stapelen zich op. Wie ga je behandelen en vooral hoe ga je behandelen?  Behandelmethodes die echt goed werken, zijn er nog niet. Van bepaalde medicatie zijn aanwijzingen dat ze iets doen, zoals chloroquine, maar echt harde bewijzen zijn daar nog niet voor. We moeten het nog doen met hele kleine studies, die we normaal gesproken in de prullenbak zouden gooien, maar bij gebrek aan beter toch maar serieus nemen."

En mochten die behandelmethodes enig soelaas bieden, dan is dat alleen bij patiënten die niet al te ziek zijn. Bij patiënten op de IC worden die methodes niet meer toegepast, zo klein zijn de effecten. "Eenmaal op de IC worden patiënten beademd en ondersteunen we alle inwendige functies, maar moeten we het ontstekingsproces zijn werk laten doen. En daar kom je uit, of niet. Voor ons als arts is dat onbevredigend, we kunnen niets geven of toedienen. Daarom houden we de literatuur dagelijks in de gaten en gebeurt het dus dat mijn appgroepen nonstop roodgloeiend zijn."