'We willen goed lesgeven, maar dat wordt ons onmogelijk gemaakt.'

'Het imago van het onderwijs is ontzettend onder druk komen staan,' zegt een woordvoerder van de PO-raad. 'Terwijl we juist ook veel horen dat docenten het een hartstikke leuk vak vinden. Maar opeens hebben we met zijn allen besloten dat we er geen geld meer in moeten investeren.'

Want dat is wat de vakbonden willen: meer geld. De staking aanstaande vrijdag is uitgeroepen door vakbonden Algemene Onderwijsbond (Aob), FNV Onderwijs & Onderzoek en FvOv. Dinsdag stond de teller op minimaal 2100 scholen die dicht gaan vrijdag, volgens de Aob.

De vakbonden willen geld om de werkdruk naar beneden te halen, en het beroep weer aantrekkelijk te maken. Uit een enquête van de Algemene Vereniging Schoolleiders blijkt dat het geld dat al eerder beschikbaar was gesteld, voornamelijk naar het inzetten van onderwijsassistenten en extra leerkrachten gaat. Maar ook naar conciërges, administratief medewerkers en leerlingenzorg.

Ook kan geld gebruikt worden voor salarisverhogingen. 'Je wordt geen docent voor het geld, maar het helpt wel om het beroep aantrekkelijker te maken,' zegt een woordvoerder van de Aob.

Volgens de VO-raad is het ook belangrijk om te werken aan meer loopbaanmogelijkheden binnen het onderwijs, om zo ook het imago van de sector te verbeteren. Zelfontwikkeling speelt een grote rol in het ervaren van werkdruk, zegt de raad. 'Hoe groot is de professionele ruimte? Heb je als docent autonomie en zeggenschap over je werk? En kun je jezelf ontwikkelen?'

De hoge werkdruk in het onderwijs komt deels door lerarentekorten, terwijl een aantal jaar geleden er nog een overschot was. De tekorten zaten er al wel aan te komen, omdat veel leraren met pensioen gaan. Dit werd kort uitgesteld, mede door de verhoging van de AOW-leeftijd. Maar nu is er geen houden meer aan.

'Je ziet het gewoon aankomen,' zegt Loek Schueler, voorzitter van vakbond CNV Onderwijs, die overigens niet meedoet met de staking. 'We hebben onvoldoende mensen kunnen behouden in het onderwijs. En het is zorgelijk dat ook startende docenten wegvallen, bijvoorbeeld in het mbo.'

In het primair onderwijs is eveneens te weinig personeel. Volgens de PO-raad gaan oudere leraren met pensioen, maar wordt de aanwas van mensen die zich aanmelden voor de Pabo (de opleiding tot basisschoolleraar) kleiner.

Deze week kwamen vakbonden FNV en VAWO met een nieuw rapport over de werkdruk op universiteiten. Hieruit blijkt dat zeven op de tien mensen last heeft van werkdruk. Meer dan de helft van het personeel heeft niet alleen  overwogen om van werk te veranderen, maar ervaart ook lichamelijke en psychische klachten door hoge werkbelasting. Volgens cijfers van het CBS staat het onderwijs op nummer één als het gaat om de werknemers met de burn-outklachten.

Die burn-outs hebben te maken met het karakter van het onderwijsvak, vindt Genardus Schalk. Hij coacht mensen met een burn-out en geeft workshops omgaan met stress en werkdruk. Zelf heeft hij veertig jaar in het onderwijs gewerkt, waarvan 25 jaar in leidinggevende functies.

'Leraren hebben vaak karaktertrekken die van invloed zijn op het ontwikkelen van een burn-out. Ze zijn dienstbaar, empatisch, perfectionistisch en aardig. Gooi je dat allemaal in een trechter, dan is de kans groot dat daar een burn-out uitkomt.'

Die werkdruk heeft verschillende oorzaken volgens Schalk. 'In het primair onderwijs komt het bijvoorbeeld door de omslag van een cultuur van vertrouwen naar verantwoording. Iedereen moet alles verantwoorden, terwijl ze die vakbekwaamheid wel gewoon hebben. Dus ben je te veel bezig met dingen die niet leuk zijn, terwijl je gewoon les wil geven.'

Roos (30) is zo'n docent die thuis kwam te zitten met een burn-out. 'Je moet in staat zijn om oudergesprekken te voeren, administratie op orde houden en alles vastleggen, contacten onderhouden met externe instanties en klassenuitjes organiseren. Dat komt allemaal nog bovenop het lesgeven.' Lees hier het hele verhaal van Roos op 3FM Tussenuur. 

Ook Loek Schueler, voorzitter van vakbond CNV Onderwijs ziet dat dit een groot probleem is. 'Het is vaak dubbel werk. Als je alles maar één keer hoeft te verantwoorden scheelt dat heel veel.'

Schueler vertelt dat sinds de invoering van het passend onderwijs er veel administratie bij is gekomen. Leraren moeten formulieren invullen, aanvragen doen en procedures volgen om de juiste hulp voor kinderen op een school te krijgen. 'Leerkrachten hebben ondersteuning nodig voor kinderen met gedragsproblemen. Maar dat proces duurt nu veel te lang, en de rest van de klas is daar de dupe van.'

De PO-raad benadrukt dat er een groot tekort aan mensen is, maar dat het wel belangrijk is dat mensen worden opgeleid. Daarom is het volgens de woordvoerder niet makkelijk om de werkdruk op korte termijn te verlagen. 'Je wil wel gewoon gediplomeerde mensen hebben, want kwaliteit in de klas is belangrijk.'

Wel noemt hij een paar oplossingen, zoals het inzetten van een eventmanager. Die regelt dan bijvoorbeeld het kerst- en sinterklaasfeest, zodat docenten dat niet hoeven doen.

Schueler ziet wel oplossingen die de werkdruk snel kunnen verlagen, bijvoorbeeld het verminderen van administratieve rompslomp. Daarnaast vindt ze dat de politiek moet stoppen met de "incidentele politiek". 'Het onderwijs moet maatschappelijke problemen oplossen. We worden overvallen door incidenten die de politiek bij het onderwijs neerlegt.'

Ze noemt het voorbeeld dat basisscholen werden gestimuleerd om moestuinen aan te leggen, zodat kinderen konden zien waar hun eten vandaan komt.

Volgens Schueler heeft minister Arie Slob van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap al wel laten weten deze problemen aan te pakken. Vorige week maakte het ministerie bekend dat eerder geld wordt uitgetrokken om de werkdruk te verlagen. Het komende schooljaar is er 333 miljoen euro beschikbaar voor het verlagen van de werkdruk in het primair onderwijs. In eerste instantie zou dit 237 miljoen euro zijn.

De VO-raad ziet mogelijkheden voor zij-instromers. 'In het voortgezet onderwijs zijn vaak gerichte tekorten, bij bepaalde vakken. Een oplossing op korte termijn zou zijn dat je inzet op zij-instromers. Of hybride docenten, die naast hun gewone baan ook voor de klas staan. Als je voor hen op maat een opleiding biedt, dan hoeven ze niet vier jaar opleiding te volgen, waar ze vaak afhaken.'

Schueler stelt dat er nog een probleem is die voor druk zorgt: de prestatiemaatschappij. 'We willen goed presteren. Er wordt getoetst en getest, en er is grote druk van ouders. Kinderen moeten allemaal het hoogste niveau doen. Maar waar zijn we mee bezig? Willen we niet gewoon dat een kind gelukkig is?

'Die druk is echt toegenomen. Ik heb geen idee waar dat vandaan komt. We moeten als samenleving laten zien hoe waardevol iedereen is. Je hebt iedereen nodig. De maatschappij is wat dat betreft doorgeslagen en dat legt ook druk op docenten.

'Wat de oorzaak ook is, het komt allemaal op hetzelfde neer: we willen goed lesgeven, maar dit wordt ons onmogelijk gemaakt. Terwijl we juist trots zijn op het onderwijs. Je maakt het verschil, elke dag weer.'

Ondanks de hoge druk op het onderwijs ziet Schalk de toekomst wel positief in. 'Ik heb het idee dat deze minister openstaat voor overleg en dialoog. En het is nu voor het eerst dat er een complete staking is voor heel het onderwijs. Dat is een duidelijk signaal. Ik kan me haast niet voorstellen dat dit niet tot positieve ontwikkelingen leidt.'

Niet alleen het onderwijspersoneel gaat aanstaande vrijdag naar het Malieveld om te staken, ook studenten zijn voor de staking. Bij 3FM Tussenuur, het jongerenplatform van Human lees je waarom zij staken.