‘De term “normaal” is absurd’

‘Dat weet ik eigenlijk niet. Sinds de opnames weet ik beter wat mensen normaal vinden, maar ik ben op sommige gebieden normaler dan op andere gebieden. Ik wil ook niet per se normaal zijn. Het voelt een beetje saai. Toen ik een puber was wilde ik wel normaal zijn; precies zo als anderen zodat ik vooral niet zou opvallen. Gelukkig is dat veranderd. Als je jezelf begint te ontwikkelen en je eigen keuzes gaat maken, wil je niet meer bij de middenmoot wil horen.’

‘Ik vond de vragen heel grappig, vooral die over wat je minder belangrijk vindt en wat je het allerbelangrijkst vindt. Dat is een verschil in prioriteiten en die verschillen per dag. Vind je jezelf of andere mensen belangrijker? Dat schuift. Het heeft met je levensfase of met de tijd van het jaar te maken. Nu in december denken we misschien automatisch meer aan de ander, terwijl je in mei kan denken: ik vind het vooral belangrijk om mezelf te ontwikkelen.’

‘Ik was absurd, maar ik dacht wel dat ik iets normaler zou zijn. Ik vroeg me af: aan wie hangen ze “normaal” op, welke mensen zijn dat? Uiteindelijk bestaat er geen normaal. Mensen zijn individuen en die maken soms dezelfde keuzes. Dat noemen we dan normaal gedrag, omdat dat gangbaarder is dan wanneer iemand een minder populaire keuze maakt. Maar die norm kan veranderen en is cultuurgebonden.’

‘Maatschappelijk gezien is het belangrijk je te verdiepen in iemand anders. We halen onze normen uit onze opvoeding, ontwikkeling en scholing, maar het is belangrijk om je af te vragen hoe iemand anders naar de wereld kijkt. Waarom maakt iemand andere keuzes dan jij? Waarom vinden andere mensen niet normaal wat jij doodnormaal vindt? Het klinkt cliché, maar in een samenleving is het belangrijk om begrip te hebben voor elkaar. Als ik niet snap waarom iemand z’n voeten op de bank legt in de trein, en iemand anders snapt weer niet hoe ik het in mijn hoofd haal daar iets over te zeggen, is dat een interessante discussie. Die voeren we te weinig.’

‘Het is voor politici erg lastig als een samenleving divers en uiteenlopend is. Makkelijker is als je iets kunt vinden wat veel Nederlanders gemeen hebben, want dan weet je wie het stemmende publiek is. Het begrip “de gewone Nederlander” is een wens vanuit de politiek om een uniforme samenleving te hebben, waar je op kunt rekenen tijdens verkiezingen. Als we allemaal vinden dat 130 rijden op een snelweg normaal is, kun je daar een regeerprogramma op aanpassen. Als er ook mensen zijn die zeggen dat we langzamer moeten rijden, of helemaal geen auto moeten rijden, wordt het moeilijk.’

‘Ik heb vooral de inzichten van Damiaan Denys als leerzaam en prettig ervaren. Hij is er bijvoorbeeld van overtuigd dat de abnormale mensen in een samenleving ervoor zorgen dat anderen zich normaal voelen. Om een idee te hebben wat normaal is, moeten er dus ook abnormale mensen zijn om mee te vergelijken. Zo had ik het nog nooit bekeken. Daarnaast heeft hij mij laten inzien dat mijn ideeën afhankelijk zijn van de tijd waarin ik ben opgegroeid. Over levensbeëindiging zegt Damiaan bijvoorbeeld dat je als mens niet alleen leeft voor jezelf, maar ook een verantwoordelijkheid hebt naar je omgeving. Je bent onderdeel van een geheel en dat moet je meewegen als je uit het leven wil stappen. Zo had ik dat nooit gezien, maar ik ben dan ook een kind van het individualisme. Mijn antwoorden zijn vaak individualistisch en ik heb me nooit onderdeel gevoeld van een stroom of generatie. Maar dat ben ik natuurlijk wel en daar ben ik me nu bewust van.’

‘Het hele idee dat normaal bestaat vind ik absurd. Je maakt je er nogal makkelijk vanaf als je ervan uitgaat dat er normale mensen zijn. Als je gaat zoeken naar gewone Nederlanders zal je zien dat niemand zichzelf een gewone Nederlander vindt. Ik denk bij normaal bijvoorbeeld aan een bakker uit Brabant, maar als je met die bakker gaat praten blijkt hij helemaal niet normaal te zijn. Hij heeft bijvoorbeeld een kindje geadopteerd uit Vietnam, zijn vrouw heeft darmkanker en hij is heel spiritueel. Dan ben je al geen normale Nederlander meer. Ik vind het dus beledigend om over iemand te zeggen dat hij normaal is. We moeten de term eigenlijk niet meer gebruiken.’