'We hebben mensen nodig die anders kijken'

Met een grote kar vol cake, slagroom, smarties en discospikkels komen Adelheid, Hugo en Ronnie de huiskamer van de gesloten afdeling van De Leeuwenhoek binnen. Een vrolijke schreeuw weerklinkt als er wordt aangekondigd dat ze een toetje gaan maken. Als Adelheid een garde op de grond laat vallen lacht Hugo. ‘Oh, inspectie! Niet gezien hè?!’ zegt hij terwijl hij de klopper aan zijn mouw afveegt. Waarop de Inspecteur-generaal reageert ‘Vijfsecondenregel, huppakee!’

Even later gaat Van Diemen de kamers langs met een schaal versierde cakejes. ‘Vandaag is het feest!’ zegt Adelheid lachend tegen een bewoner die gretig zijn toetje van de schaal pakt. Geen inspectie dus vandaag, maar dat was in 2016 wel anders. Toen stond De Leeuwenhoek namelijk op de zwarte lijst.

Dat het rapport van de inspectie in de volksmond een zwarte lijst genoemd wordt doet Van Diemen pijn. ‘Ik vond het heel naar voor het personeel dat met hart en ziel hun werk doet. Het was een rapport wat we naar buiten hebben gebracht, geen zwarte lijst. Het ging hier in over instellingen die naast inspectie ook andere aandacht en meer begeleiding nodig hadden. Dat het personeel zich niet gewaardeerd voelde door deze rapporten is nooit de bedoeling geweest.’

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

‘Mensen hebben dit beeld van de inspectie omdat er een fase was in Nederland dat er nauwelijks nog gekeken werd naar veilige zorg. Zorgverleners zijn toen met elkaar oplossingen gaan verzinnen. Deze protocollen en regels komen dus vanuit de zorg zelf. Er zijn toen veel systemen en verantwoordingslijnen gekomen. Waardoor na een tijdje de  aandachtige zorg uit het oog werd verloren. Wij als inspectie spiegelen eigenlijk vooral de ontwikkelingen in de zorg. Dus wij zijn in deze fase logischerwijs veel meer bij inspectiebezoeken op veiligheid gaan letten. Dat was ook nodig omdat we zagen dat het echt niet goed ging in een deel van de instellingen. Tegelijkertijd zie je dat het ging schuren in de samenleving omdat er te weinig liefdevolle zorg en aandacht was. Wij zijn toen gelijk gaan kijken hoe we daar als inspectie meer aandacht aan konden besteden.’

‘Tegenwoordig doen we meer met persoonsgerichte aandacht en proberen in te zien wat mensen met dementie nodig hebben. Je ziet dat sommige mensen in zichzelf gekeerd zijn. De vraag is hoe je als zorgverleners, bijvoorbeeld door middel van muziek of door huidcontact, iemand weer ietsje terug kan laten komen. Wij observeren dit soort zaken in de praktijk en gaan ook in gesprek met het personeel. Zo kijken we samen naar welke opleidingen er voorhanden zijn. Vragen als: Kan ik mijn hand op haar schouder leggen? Helpt dat deze mevrouw? Vindt deze meneer het vooral fijn als zijn hand vastgehouden wordt als ik hem eten geef? Deze kwesties observeren we in de praktijk en daar helpen we het personeel bij. Je kwetsbaar opstellen en openstaan voor vernieuwing, dat proberen we als inspectie zoveel mogelijk.’

‘Door in 2014 onze inspecteurs bij te scholen op het gebied van het uiten van meer waardering. Als inspectie complimenten geven en je kwetsbaar opstellen is naar mijn mening wel zo eerlijk. Mensen uit de sector omarmen feedback ook sneller op deze manier. Dat heb ik zelf ook. Als ik een speech geef en iemand zegt alleen dat mijn bril niet goed zat, denk ik ook “Ja! Hallo, heb ik misschien ook nog wat nuttigs gezegd?” Je wilt geen defensieve houding creëren. Door deze bijscholing laten we zien dat we bereid zijn om te leren en te vernieuwen. Op een positieve manier het gesprek voeren sluit het meest aan bij wat jij of ik als patiënt verwacht. Dat er waarderend met jou om wordt gegaan. Dus dan moeten wij als inspectie ook zo omgaan met het personeel. Dat wij luisteren en opbouwende feedback geven draagt bij aan de bereidheid van zorgverleners om elke dag die zorg te willen verlenen, terwijl de werkomstandigheden niet altijd ideaal zijn.’  

‘Als mensen er persoonlijk iets aan hebben, word ik blij. Want dat is toch uiteindelijk het doel. Niet voor de bühne verbeteren, maar omdat je het zelf wil. Op het moment dat mensen zeggen dat iets moet van de inspectie is dat voor mij een zachte indicator dat er in de organisatie een cultuur heerst die eigenlijk nog te weinig reflecteert.’

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Het was een mooie ervaring. Ik realiseerde me door mijn dag in De Leeuwenhoek weer dat we mensen nodig hebben die anders kijken. Precies wat Adelheid doet. Met een ander gevoel naar mogelijkheden kijken. Natuurlijk had ze daar alle ruimte voor, maar het gaat me om wie ze is en dat ik denk dat meer mensen dat kunnen. Door extra aandacht te geven en daardoor momenten te vinden in het zo gefragmenteerde brein, waardoor je het voelen en ervaren weer naar voren kan brengen. Dus als je echt naar de samenstelling van een team kijkt, zorg dan dat je er mensen bij betrekt die bijvoorbeeld creatieve opleidingen hebben gedaan. Want we hebben een tekort aan personeel, maar het vraagstuk oplossen vraagt echt om op een andere manier te kijken. En bijvoorbeeld meer mensen in te zetten die niet gediplomeerd zijn. Dan kan er ruimte komen voor mensen die bijvoorbeeld altijd met bloemen hebben gewerkt om hier weer iets mee te doen in het verzorgingshuis. Of nog een keer naar het stadion te gaan omdat ze zo van voetbal houden. Er is vraag naar deze mensen en daar zijn die extra investeringen ook voor.

‘Het heeft best veel losgemaakt. Zoveel dat ik er ‘s nachts van wakker werd.’

‘Jawel, maar ik word ’s nachts wakker als het nog in mijn hoofd en in mijn huid zit, in alles. Het unieke aan deze situatie was natuurlijk dat ik gast was in plaats van inspecteur.’

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

‘Dat was heel mooi. Het bracht bij mij gevoelens terug, omdat ik zelf ook bestuurder ben geweest van een GGZ instelling. Ik heb toen eveneens flink moeten bezuinigen en bijvoorbeeld soms dagactiviteiten moeten stoppen. Het was allemaal heel herkenbaar.’

‘Als ik zo nadenk werd ik er vooral aan herinnerd dat je je teams op allerlei manieren kunt invullen. Adelheid en Hugo lieten dat heel mooi zien en dat inspireerde mij. Toen ik terugging naar huis bedacht ik weer hoe belangrijk het is dat we als inspectie blijven kijken door de ogen van bewoners en zorgverleners. Het zorgde bij mij voor nog meer waardering voor inspecteurs die dit werk iedere dag doen. Dit vond ik fijn. Wat dat voor professionaliteit vraagt van iemand sta je niet altijd bij stil. Mijn dag in De Leeuwenhoek heeft dus veel losgemaakt.’

‘Waardering. En dat we niet wegkijken van dit soort zaken. Maar ook dat we ons gaan afvragen: is dit voldoende? Dat effect zou mooi zijn. In de maatschappij maar ook dichterbij. Ik hoop dat het Humanitas na het zien van alle afleveringen aanzet tot nog meer zelfreflectie. Dat gun ik Humanitas.’