De waarde van authenticiteit

'Er zijn eigenlijk twee varianten van authenticiteit te onderscheiden. De eerste heeft zijn oorsprong in de Romantiek en gaat uit van het bestaan van een ‘ware kern of basis’. Als persoon moet je dan naar die basis op zoek, is het idee, in jezelf maar ook daarbuiten. Deze vorm van authenticiteit zie je nog heel sterk in onze cultuur. Denk aan de talloze boeken en cursussen rond ‘authentiek zijn’ of aan ambachtelijk gebakken oerbrood, of de zoektocht naar authentieke onaangetaste vakantieoorden.

Bij die andere variant van authenticiteit gaan we weg van dit idee, en gaat het juist om worden wie je kunt zijn: jezelf creëren. Het gaat om uitvinden in plaats van terugvinden, in deze variant. Dat zie je veel vandaag de dag.

Een goed voorbeeld van dit idee van authenticiteit is de manier waarop we onderscheid maken tussen man en vrouw. Je ziet steeds meer varianten dan alleen man of vrouw opduiken. Mensen willen zelf ontdekken wat ze zijn, en niet meer tot dat natuurlijke hokje gerekend worden. Ze willen niet gereduceerd worden tot het één of het ander.'

Heeft die zoektocht naar authenticiteit ook een keerzijde?

'Jazeker! We lopen het gevaar alleen maar bezig te zijn met zo authentiek mogelijk over te komen. Dan maakt het niet meer uit of ik authentiek bén, als ik maar authentiek óverkom. Dat kan leiden tot een holle authenticiteit, dat zie je bijvoorbeeld vaak op sociale media.

Ook in de politiek zie je dit terug. Je wordt er keihard op afgerekend als je als politicus niet authentiek overkomt, terwijl we bij politici het juist beter kunnen hebben over inhoud. Wat zegt zo iemand nu eigenlijk, van waaruit handelt of spreekt iemand?'

Zijn we dan niet gewoon beter af zonder het begrip?

'We zien zoveel onechtheid en buitenkant, dat we als vanzelf meer naar authenticiteit en waarachtigheid beginnen te streven, als een soort tegenreactie. Dat is zo vervlochten met onze samenleving. Ik denk dat het dan ook verstandig is om te proberen om die authenticiteit te begrijpen, in plaats van er negatief over te doen. Misschien ontdekken we dan een manier om bij dat diepere begrip te komen, en laten we dat oppervlakkige idee van authentiek overkomen, los.

Je zou je bijvoorbeeld kunnen afvragen waar je ten diepste voor staat, in plaats van je af te vragen hoe je anders kunt zijn dan de rest. Kijk naar wat je waarden en overtuigingen zijn, onderzoek wat betekenis en richting aan je leven geeft, en handel ernaar. Zo til je jezelf uit boven het oppervlakkige en esthetische.

Dat is een veel waardevollere vorm van authenticiteit, juist ook voor een vrije samenleving als de onze. Als een democratische samenleving wil functioneren, zal je eigen ideeën, opvattingen en overtuigingen moeten hebben. Anders kun je nergens over in debat, en kom je als samenleving dus niet verder. De zelfreflectie die daar voor nodig is, is essentieel voor het functioneren van onze liberale democratie.'

Ook interessant