Daan Roovers vertelt
De voorbereidingen voor het komende seizoen van 'Het filosofisch kwintet' zijn inmiddels in volle gang. Als rode draad voor de uitzendingen hebben we ons dit jaar laten inspireren door een citaat van Antonio Gramsci: "De oude wereld sterft, de nieuwe wereld is nog niet geboren. Nu breekt de tijd van de monsters aan."
"Wat zijn die monsters die ons nu bedreigen? De opkomst van autoritaire leiders, de klimaatcatastrofe, de almacht van Big Tech, het failliet van de internationale rechtsorde — de lijst met kandidaten is deprimerend lang.
Bovendien zijn deze monsters zo groot en allesomvattend: wat kan de filosofie daar tegenover zetten? Die haast moedeloos makende gedachte bracht mij terug bij mijn oude vriend René Gude. Het is nu tien jaar geleden dat hij overleed. Ter gelegenheid daarvan maakte 'wat blijft' een podcast over hem en zijn kritisch optimisme.
Luister 'Wat blijft' over René Gude
Filosoof, hoofdredacteur van het Filosofie Magazine en Denker des Vaderlands René Gude. Zijn missie was de filosofie te populariseren
Hoe zou René naar deze tijd gekeken hebben? Het eerste wat ik mij realiseerde: wat is de wereld in tien jaar veranderd. René heeft Trump I niet eens meegemaakt. En het klimaatprobleem bestond natuurlijk wel, maar was toch nog niet zo indringend als nu. Misschien had René destijds makkelijker praten, en toch ben ik ervan overtuigd dat hij ook nu een optimistische houding zou proberen vast te houden — zonder de monsters van deze tijd te ontkennen.
"Je moet het beest recht in de bek kijken," zei René altijd. Optimisme is dan ook niet gebaseerd op het naïeve idee dat de wereld goed is zoals die is. Zeker niet. En optimisme betekent ook niet dat je mag verwachten dat alles uiteindelijk wel goed zal komen. Nee, optimisme veronderstelt juist een actieve houding. Het betekent: je kunt de wereld maken, optimmeren. Of zoals René het altijd zei: "Je hoeft de wereld niet zo achter te laten zoals je haar hebt aangetroffen." Je mag haar gaandeweg best een beetje verbeteren.
Optimisme stelt dus niet dat de wereld goed is, en ook niet dat het goed komt. Het stelt dat de wereld beter kán, en dat je daaraan naar vermogen bijdraagt. Voor die gedachte is toch alle aanleiding op dit moment? We kunnen dus beter niet spreken over optimisme, maar over optimeerders.
Laten we de wereldverbeteraars in onszelf en in elkaar herkennen en aanspreken. Kijk het monster onverschrokken in de bek, en spreek je uit. Zet je in voor de publieke zaak. Luister, schrijf, maak, denk, bouw. En vooral: zoek verbinding.
Optimeerders aller landen, verenigt u.
Deze wereld kan écht veel beter".
Monsters
Vanaf 29 juni gaat Arnon Grunberg in het nieuwe seizoen van 'Het filosofisch kwintet' wekelijks op zoek naar de monsters van de deze tijd.
Kijk 'Het filosofisch kwintet' over monsters
“De oude wereld sterft, en de nieuwe wereld worstelt om geboren te worden; nu is de tijd van monsters”. Dit schreef Antonio Gramsci in 1929, maar is vandaag weer razend actueel. Deze woorden vormen daarom de rode draad van dit seizoen van ‘Het filosofisch kwintet’. Arnon Grunberg gaat met verschillende denkers op zoek naar de monsters van deze tijd.