Een doodskist in de vorm van een voetbal, waarom ook niet?

De eerste keer dat de dood dichtbij kwam voor de zusjes, was na het overlijden van hun oma. Onverwachts kwamen veel taken bij hen terecht. "We hielden ons vooral bezig met de details die een uitvaart persoonlijk maken, zoals het soort bloemen op de kist. De uitvaartplanner, die wij inhuurden, had geen idee hoe wij onze familie in Suriname erbij konden betrekken. Nekeycha en ik hebben vervolgens een laptop meegenomen naar de uitvaart, en via Skype de familie laten meekijken," vertelt Whitney.

Ondanks hun rouw, wekte de verantwoordelijkheid voor de uitvaart hun interesse. "Mede hierdoor wilden wij een uitvaartonderneming starten. Al vrij snel na het overlijden van onze oma schreven wij ons daarom in voor de opleiding Uitvaartondernemer. Na het behalen van ons diploma, kreeg onze uitvaartonderneming vorm, en kreeg die de naam van onze oma Yvonne Mildred Truideman, oftewel Milly," vertelt Whitney.

Tekst gaat verder na kader

Whitney en Nekeycha Tan-A-Kiam vonden praten over de dood niet altijd makkelijk, net als twintigers Benthe Göbel en Sabien Brehler. Göbel en Brehler maken daarom voor HUMAN Een Doodnormale Podcast, waarin ze voor 3FM onderzoeken wat het betekent om op een jonge leeftijd te rouwen om dierbaren. Doel: praten over rouw en de dood bespreekbaar maken. Ze vragen experts het hemd van het lijf en spreken jonge schrijvers, muzikanten en acteurs die een dierbare hebben verloren. Ze halen net zoals de zusjes Tan-A-Kiam hun kop uit het zand en kijken de dood recht in de ogen.

Hoewel de twee nu zich vooral richten op cursussen en workshops over uitvaarten, hebben ze er talloze georganiseerd. Geen uitvaart was hetzelfde. Zo organiseerden ze Poolse, Surinaamse en Turkse uitvaarten. 

De manier waarop de uitvaart plaatsvond, hing vooral samen met de verschillende culturele gebruiken rondom de dood. En dat begon al bij het aantal bezoekers. "Een uitvaart in besloten kring is bij Nederlanders die al meerdere generaties in Nederland zijn bijvoorbeeld veel gebruikelijker dan bij Nederlanders met een migratieachtergrond,'' vertelt Whitney.

''In elke cultuur is het gebruikelijk om buren en kennissen uit te nodigen bij een uitvaart. Het verschil is dat bij Nederlanders met een migratieachtergrond, buren veel vaker worden bestempeld als naasten. Bij Surinamers wordt een buurvrouw of kennis vaak ‘tante’ genoemd. Dit doen ze uit vorm van respect om de goede band die er bestaat tussen hen te waarderen.''

Naast de bezoekers is ook de manier hoe nabestaanden zich kleden, en hoe ze hun verdriet uiten anders. ''Wanneer er een Surinaamse uitvaart plaatsvindt, is het gebruikelijk om witte kleding te dragen. Wit is de kleur van rouw in Suriname. Daarnaast wordt er bij zo’n uitvaart gedanst en gezongen. Het lijkt net als of de nabestaanden blij zijn. Dit is niet het geval. Ze dansen en zingen om boze geesten weg te jagen, zodat de overledene in rust zijn weg naar de hemel kan vinden,'' vertelt Whitney.

''Wanneer een uitvaart van een overledene plaatsvindt, waarvan verschillende generaties in Nederland zijn geboren, dragen de nabestaanden doorgaans zwart. Bij zo’n uitvaart wordt niet gezongen of gedanst. De nabestaanden blijven rustig op de aangewezen plaatsen zitten en luisteren naar de muziek die wordt afgespeeld.''

Ongeacht uit welke cultuur je komt, de keuzes rondom uitvaart zijn lang niet divers genoeg volgens Whitney en Nekeycha. Het is vaak of het één of het ander: begraven of cremeren? Wel of geen bloemen op de kist? En liever een kist of een wade, een wikkeldoek? En dat is het wel zo'n beetje, meer smaken zijn er niet. 

De zusjes voegen graag extra smaken toe. Ze zitten boordevol met ideeën die de uitvaartbranche diverser maken. ''Wanneer nabestaanden een kist uitzoeken, is deze altijd rechthoekig. Hoe tof zou het zijn als er kisten bestonden in de vorm van een voetbal of een vliegtuig, of in de vorm van iets anders dat een belangrijke betekenis had in iemands leven,'' vertelt Whitney.

Het koelen van het lichaam is ook zoiets waarvoor beperkte opties voor zijn. Koelen is noodzakelijk zodat het ontbindingsproces van het lichaam langzamer verloopt. ''Meestal kiezen nabestaanden voor een koelplaat, de bekendste optie. Deze plaat bevindt zich onder de kist van de overledene. Een andere optie is om biologische absorberende zakjes te leggen op de buik van de overledene. Maar dat was het dan ook." 

Maar waarom het lichaam niet opzetten? Wanneer je een dier opzet, hoef je het lichaam niet te koelen. Bij een mens zou dit op dezelfde manier werken. "Het is misschien een beetje wennen, maar hoe apart is het dat een overledene zijn eigen uitvaart kan bijwonen? Bijvoorbeeld door op een stoel te zitten of zich in een houding te bevinden van zijn hobby, bijvoorbeeld als of hij aan het voetballen is,'' vertelt Whitney.

En dan heb je nog de plek van de uitvaart. De keuzes zijn hier niet beperkt. Nabestaanden beperken zichzelf. "Een uitvaart kan op zoveel plekken plaatsvinden. In het bos, op het strand of bij iemand thuis. Echt overal. Het is alleen nog geen ‘gebruikelijke’ keuze, waardoor men toch vaker kiest voor een uitvaarcentrum of een natuurbegraafplaats," vertelt Whitney.

Volgens de zusjes Tan-A-Kiam is dus nog veel winst te behalen om als uitvaartsector meer keuzes te bieden. Whitney en Nekeycha plannen zelf momenteel geen uitvaarten meer, maar zijn wel nog werkzaam binnen dezelfde branche. Ze focussen zich op het aanbieden van cursussen en workshops. Daar delen ze hun kennis van het vak. Ze hopen via hun lezingen en workshops diversiteit meer en meer onder de aandacht te brengen bij de samenleving.