In de vierde aflevering van De Publieke Tribune gingen ondernemers, landbouwers en milieuactivisten in gesprek met Eurocommissaris en vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans. Onderwerp van gesprek: het ambitieuze plan om van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Samen met jurist en schrijver Laura Burgers werden oplossingen gezocht - en gevonden.

De Green Deal zal de manier waarop we wonen, werken, produceren en consumeren ingrijpend veranderen. Want de aarde is ziek en dan helpen geen halve maatregelen. Kostprijs van deze groene omwenteling: duizend miljard euro, alleen al de komende tien jaar.

Maar wat betekent dat voor mensen die er direct mee te maken hebben? Zoals de fabriekseigenaar die ondanks verwoede pogingen zijn recyclede plastic maar niet verkocht krijgt. Of de verkoper van warmtepompen, die tevergeefs wacht op duidelijkheid uit Brussel. Of de boer die best biologisch wil boeren, maar daar geen droog brood mee kan verdienen.

Vijf belangrijke lessen uit het gesprek met Frans Timmermans op een rijtje.

#1. We moeten niet vergeten voor wie we het doen

"Dat Europa met een Green Deal komt en er in allerlei landen klimaatwetten worden aangenomen is op zichzelf heel erg toe te juichen. Maar we moeten niet vergeten voor wie we het doen," aldus jurist en schrijver Laura Burgers in De Publieke Tribune.

Tekst gaat door onder de video

Burgers vervolgt: "Als Europa laat zien dat het kan, hoop ik dat andere landen zullen volgen. Maar daar zal Europa heel hard aan moeten trekken."

#2. Bestaande wetgeving zit klimaatambities in de weg

Onderdeel van de Europese Green Deal is het terugdringen van CO2-uitstoot. Rutger Bergboer is projectleider bij een onderzoek van de Nederlandse overheid om woningen gasvrij te maken. Hoewel deze proeftuinen hier een aardige subsidie voor krijgen, verloopt het project door bestaande wetgeving nog steeds erg moeizaam.

Bergboer: "Heel veel regels zijn natuurlijk gebaseerd op dingen die al bestaan. Nu we wat nieuws willen, lopen we tegen heel veel muren aan. Het is hordelopen, waarbij telkens een horde wordt bijgeplaatst."

Tekst gaat door onder de video

"Maar bij alles wat je nieuw doet, is altijd wetgeving die zegt dat iets niet kan," zegt Timmermans vanuit Brussel. "Daar zal je doorheen moeten en dat zal je moeten aanpassen. Daar heb je in Nederland de Tweede Kamer voor nodig en in de Europese Unie het Europees Parlement en de Europese Raad. Maar we moeten ons daar niet door laten afremmen. We moeten die koe bij de hoorns vatten en zorgen dat we die wetgeving moderniseren om dit soort dingen mogelijk te maken."

#3. Het voorkomen van energiearmoede moet een topprioriteit zijn

Volgens Patrick Lammers, CEO van Essent, is het draagvlak voor de energietransitie onder consumenten cruciaal. Lammers: "Mensen met een modaal inkomen betalen acht procent van hun nette besteedbaar inkomen aan energie. Als zij van het gas af willen, gaat er wel een deel van de kosten af, maar betalen ze nog steeds heel veel belastingen." Om die drempel voor consumenten lager te maken, zou de overheid volgens Lammers met andere oplossingen moeten komen.

Tekst gaat door onder de video

Lammers vervolgt: "Als je in Nederland kijkt naar wat een gemiddelde burger aan energiebelastingen betaalt, dan is dat toch behoorlijk. Maar de grootverbruikers, die de meeste CO2 produceren, betalen daar geen belasting op. Als we daar nu eens meer balans gaan zoeken, dan zou die rekening van een gezin in Nederland omlaag kunnen, worden ook die grootverbruikers gedwongen om te innoveren en te reduceren en halen we veel handiger en sneller die doelen van 2030 en 2050.

#3. Europees beleid is toe aan hervorming, maar wel op basis van nationale plannen

Melkveehouder Jan Arie Koorevaar doet ontzettend zijn best om een duurzaam systeem neer te zetten. Koorevaar: "Maar dan zegt Frans Timmermans: 'Je bent niet biologisch, vriend.' Dan denk ik: ja, hallo, kom op. Kijk ook eens naar de situatie in Nederland."

Zijn vraag aan Timmermans: "Is vijf procent biologische landbouw en 95 procent verantwoorde landbouw niet een beter doel voor Nederland? Laten we elke boer en elke situatie per keer bekijken."

Tekst gaat door onder de video

Timmermans: "In het nieuwe Europese landbouwbeleid willen we nationale plannen als basis nemen voor wat we gaan doen. Gelukkig wil minister Schouten (minister van Landbouw in kabinet Rutte-III, red.) er ook voor zorgen dat er voor Nederland specifiek beleid kan worden gemaakt. Maar het begint wel bij de vaststelling dat we niet door kunnen gaan met het landbouwbeleid zoals het is. Te veel van onze landbouw is nu nog veel te afhankelijk."

Hij vervolgt: "Ik zou het bedrijf van de heer Koorevaar als voorbeeld willen zien van hoe het in de toekomst wél moet. En ik wil, als hij dat op prijs stelt, ook aanbieden om eens te komen kijken op zijn bedrijf, zodat hij mij kan uitleggen tegen welke problemen hij aanloopt en ik kan kijken of ik daar iets mee kan hier in Brussel."

Tekst gaat door onder de video

HUMAN bezocht de duurzame melkveehouderij van Jan Arie Koorevaar.

#5. Europa heeft pas invloed als het zelf het goede voorbeeld geeft

Melkveehouder Rob van Ginneken vraagt zich af of de Europese Unie haar invloed niet beter op veel vervuilender landen buiten Europa kan uitoefenen om het klimaat te redden. Van Ginneken: "Neem India, een van de grootste zuivelproducenten ter wereld. Produceert net zoveel melk als Europa, maar heeft daar wel vier keer zoveel runderen voor nodig en twee keer zoveel emissie-uitstoot." (zie kader)

Factcheck

Van Ginneken refereert hier aan uitspraken van CDA-Kamerlid Jaco Geurts, die beweerde dat Europa en India beide in totaal 160 miljard liter melk produceerden, maar dat India daar vijf keer zoveel koeien voor nodig had en dus voor veel meer methaanuitstoot zorgde. De Universiteit Leiden beoordeelde die uitspraak als 'grotendeels waar'.

Frans Timmermans: "Je kunt die invloed alleen maar aanwenden als je zelf het goede voorbeeld geeft. Daarnaast kunnen we natuurlijk ook in Nederland niet om de problemen met stikstof en fosfaat heen. Dat zal moeten worden aangepakt. Natuurlijk moeten we onze handelspartners daar ook op aanspreken, maar we moeten niet vergeten dat Nederland een van de grootste exporteurs van landbouwproducten ter wereld is.

"Ook Nederland heeft dus heel veel baat bij die internationale handel. Als je die handel moeilijk maakt voor landen buiten Europa, zal die handel andersom ook moeilijker worden gemaakt. Uiteindelijk zal ook de Nederlandse landbouwsector daar weer tegen protesteren, want die is heel erg afhankelijk van die export, zoals u weet."

Timmermans vult aan: "Wat ik nog wil benadrukken is dat we in Europa, en zeker in Nederland, nog veel te veel kansen laten liggen als het gaat om innovatie en het toepassen van de nieuwste technologieën. Ik vind dat de afstand tussen wat bijvoorbeeld in Wageningen wordt ontwikkeld en hoe het toegepast kan worden binnen bedrijven nog veel te groot is.

"De mogelijkheden om dankzij nieuwe technologieën op hele kleine schaal, heel efficiënt te produceren, met veel minder gebruik van pesticiden en meststoffen, bestaan al in het lab, maar zijn nog niet in de praktijk toegepast. Als Europese Unie willen wij daar ook in investeren om dat veel eerder toegankelijk te maken voor de boeren. Het punt is, deze transitie gaat veel geld kosten. Daarom moeten we met die enorme pot geld die we nog steeds hebben voor het landbouwbeleid, klaar staan om de boeren te ondersteunen in innovatie, in plaats van alles maar weer uit te geven aan het traditionele landbouwbeleid, dat helpt niet."

Meer weten over deze aflevering? Ga naar de speciale afleveringspagina. De hele aflevering kijk je nu terug op NPO Start.

Dit is ook interessant