Over de haalbaarheid van Europa's klimaatrevolutie

Green Deal: wens of werkelijkheid?

Een revolutie. Zo omschrijft Eurocommissaris Frans Timmermans zijn Green Deal. Het ambitieuze plan om van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Daarom op De Publieke Tribune: burgers die deze revolutie van dichtbij beleven. Ondernemers, landbouwers, activisten en mensen uit de energiesector gaan in gesprek met Frans Timmermans over zijn plan. Hoe gaat hij de kloof overbruggen tussen wat Europa wil en mensen al doen?

Over de aflevering

De Green Deal zal de manier waarop we wonen, werken, produceren en consumeren resoluut veranderen. Want de aarde is ziek en dan helpen geen halve maatregelen. Kostprijs van deze groene omwenteling: 1.000 miljard euro, alleen al de komende tien jaar.

Maar wat betekent dat voor mensen die er direct mee te maken hebben? Zoals de fabriekseigenaar die ondanks verwoede pogingen zijn recyclede plastic maar niet verkocht krijgt. Of de verkoper van warmtepompen, die tevergeefs wacht op duidelijkheid uit Brussel. Of de boer die best biologisch wil boeren, maar daar geen droog brood mee kan verdienen.

Aan Coen Verbraak de taak om de wereld van Eurocommissaris Frans Timmermans en die van ervaringsdeskundigen met elkaar te confronteren. Doel: een écht gesprek over de gevoelstemperatuur van klimaatmaatregelen en de kostprijs van idealen.

Op de tribune

Met zijn Green Deal wil Eurocommissaris Frans Timmermans een ware klimaatrevolutie ontketenen. Maar hoe gaat hij de kloof overbruggen tussen wat Europa wil en welwillende mensen al doen? Klik op 'Open' om meer over de gasten uit deze aflevering te lezen.

Frans Timmermans

Eurocommissaris en vicevoorzitter van de Europese Commissie

Sinds 1 december 2019 is diplomaat en PvdA-politicus Frans Timmermans Eurocommissaris en tevens de eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, onder leiding van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Hij is belast met het opstellen, uitrollen en opvolgen van de Europese Green Deal. Bij zijn aatreden kreeg hij van Von der Leyen deze opdracht mee: "De Europese Green Deal moet Europa's waarmerk worden. Centraal staat onze vaste wil het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te worden. Dit vereist collectieve ambitie, politiek leiderschap en een eerlijke transitie voor de meest getroffenen. Als uitvoerend vicevoorzitter heeft u een tweeledige functie. U zult de strategische koers uitzetten en de groep van commissarissen voor de Europese Green Deal voorzitten. Daarnaast bent u verantwoordelijk voor de portefeuille 'klimaatactie.' Bij het leiden van de werkzaamheden rond de Europese Green Deal zult u ervoor zorgen dat met alle beleidsaspecten ten volle rekening wordt gehouden." Gezien de coronacrisis en het daarbij horende verbod op onnodige buitenlandse verplaatsingen, is Frans Timmermans niet fysiek aanwezig. Via een verbinding vanuit het Commissiegebouw in Brussel neemt hij deel aan dit gesprek.

Laura Burgers

jurist en schrijver

In november 2020 verdedigde Laura Burgers haar promotieonderzoek aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA), getiteld: 'Justitia, the People’s Power and Mother Earth; Democratic legitimacy of judicial law-making in European private law cases on climate change.'​ Het gaat over de democratische legitimiteit van rechterlijke rechtsvorming in en binnen klimaat-rechtszaken. Centraal hierbij staat de spanning tussen milieubelangen enerzijds en de democratie (belangen van het volk) anderzijds. Een spanning waar rechters in klimaat-rechtszaken mee geconfronteerd kunnen worden: enerzijds bestaat er een internationale consensus over de noodzaak tot het nemen van maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, maar tegelijkertijd blijken zulke maatregelen vaak impopulair en dus moeilijk te bereiken langs democratische weg. Voor De Publieke Tribune beweegt ze zich perfect op de dunne scheidingslijnen tussen de politieke eis, de burgerlijke (on-)wil en de rechterlijke afdwingbaarheid.

Jelle Sernee

oprichter recyclefabriek

In de gloednieuwe recyclefabriek van zakenman Jelle Sernee wordt ingezameld plastic gescheiden en tot een hoogwaardig eindproduct verwerkt. Dankzij deze korte keten bespaart men 90 procent aan uitstoot en 75 procent aan kosten. Van een oude shampoofles maakt men nu voor het eerst een kwalitatief even goede, maar gerecyclede versie. Op die manier zou plastic recyclen rendabel moeten zijn. Maar door de lage olieprijs en de onzekerheid van de coronacrisis trekken investeerders zich meer en meer terug, maakt de fabriek nu verlies en stapelt de berg aan onverkocht gerecycled plastic zich op. Jelle is optimist, maar hoopt toch dat Europa hem kan helpen. Ook vraagt hij zich af of we op deze manier de vooropgestelde doelstellingen zullen halen.

Lucas Lammers

duurzaam ondernemer

Ondernemer ​Lucas Lammers staat aan het hoofd van een familiebedrijf dat al vier generaties grote agrarische verpakkingen en big bags (zakken) voor allerhande bulkgoederen produceert en verkoopt. Als CEO van een bedrijf dat wereldwijd verkoopt maar vooral produceert in Zuid-Azië, zet Lucas zich enorm in voor mensenrechten en duurzaamheid. Zo kunnen zijn buitenlandse werknemers op ongeziene goede omstandigheden (loon, scholing, werktijden, ...) rekenenen. Samen met zijn stakeholders probeert hij tevens de impact op het milieu en de verspilling van waardevolle verpakkingsmaterialen te minimaliseren. Dit alles betaalt hij uit eigen zak en met een glimlach. "Niet alleen omdat ik als mens en consument geloof in het goede, maar ook en vooral omdat ik als ondernemer denk ik dat deze investeringen ooit zullen renderen. Ik hoop en denk dat de rest weldra wel zal volgen." Toch wringt hier en daar de schoen: "Vandaag is de regelgeving in zowat elk land -ook binnen Europa- anders. Bijkomend stimuleert de wetgeving bedrijven niet om gerecyclede producten te gebruiken. Ik vraag dus niet minder, maar méér Europa en dan vooral duidelijkheid."

Rutger Bergboer

projectleider Gasvrij Nagele

Als projectleider van Gasvrij Nagele en binnen het onderzoek Proeftuinen Aardgasvrije Wijken helpt ​Rutger Bergboer de Nederlandse overheid huizen van het gas af te krijgen. Want hoe gemeenten van het gas gaan, is namelijk hun bevoegd- en verantwoordelijkheid. Hoewel deze proeftuinen hier een aardige subsidie voor krijgen, verloopt het project door bestaande wetgeving nog steeds erg moeizaam. Bergboer: "Het is hordelopen waarbij men telkens een horde bijplaatst." Na twee jaar aanpoten, juridisch procederen en van kasten naar muren lopen worden in 2021 in Nagele dan eindelijk de eerste acht woningen en een voormalig schoolgebouw van het gas losgekoppeld. Maar met op dit moment nog geen 25 duizend losgekoppelde huizen in Nederland lijkt de doelstelling van 1,5 miljoen gebouwen van het gas af in 2030 een lachertje te worden. Wat nu?

Martin Rittinghaus

verkoper warmtepompen

Ooit was Martin Rittinghaus docent. Vandaag de dag verkoopt en installeert hij vooral warmtepompen. "Hét antwoord en dé oplossing voor je gas-slurpende CV-ketel," aldus Rittinghaus. Maar het installeren van een warmtepomp is allesbehalve goedkoop: "R​eken voor de hele installatie maar gauw 30.000 euro. Een investering die je trouwens niet meteen, maar eerder over tientallen jaren terugverdient. Als gevolg heb ik alleen maar rijke burgers en idealisten onder mijn klanten. De gewone man in de straat kan dit geld niet missen of ziet er het nut niet van in." Het dreef hem al vaker tot wanhoop: "​Ik had gedacht hét gat in de markt te hebben gevonden. Maar niets is minder waar. Het is vaak droog brood. Ik lig 's nachts wel wakker van onze financiële situatie en daarom ben ik ook maar airco's gaan plaatsen en verkopen. Soms heb ik spijt dat ik geen leraar ben gebleven." Naast dat hij hoopt dat Europa zijn handel rendabel kan maken, vreest Rittinghaus voor een klimaatkloof. Tussen zij die deze transitie kunnen en willen betalen en diegenen die het geen moer en cent kan schelen.

Patrick Lammers

CEO Essent

Jan Arie Koorevaar

melkveehouder

Arjen Schoustra

melkveehouder

Rob van Ginneken

melkveehouder

Mary Louw

milieuactivist

Anne Chatrou

milieuactivist

Extra

Ondernemer ​Jelle Sernee runt een gloednieuwe recyclefabriek voor plastic. Corona deed de olieprijzen drastisch kelderen, waardoor nieuw plastic spotgoedkoop is geworden en Jelle als gevolg nauwelijks nog zijn gerecycled plastic verkoopt. En dat terwijl Europa tegen 2030 de helft van al het plastic gerecycled wil zien.

Als melkveehouder ​Jan Arie Koorevaar aan de toekomst denkt, lijkt het alsof hij van bovenaf een keuze moet maken: of richting biologisch, of richting intensief. Maar hoe hij ook rekent, geen van deze opties is rendabel waar hij woont. Brussel komt met harde cijfers, maar kijkt nauwelijks naar de individuele boer en het unieke van zijn gebied. En ondertussen wil Europa tegen 2030 een kwart van alle landbouw biologisch zien.

Lees verder