Het dilemma van de geschiedenis ligt erin dat ze iedere dag aan je kleeft terwijl je niets liever wil dan doorgaan met je leven, de toekomst in. De vraag is of hierin een levensles schuilt, of een tragedie.

Cruciaal is de wijze waarop de geschiedenis in de maatschappelijke verbeelding wordt gepresenteerd. Zeggen historische verhalen alleen iets over voorbije eeuwen of reflecteren dezelfde verhalen ook de huidige werkelijkheid?

In Engeland heeft de enorm populaire roman 'Wolf Hall' van Hillary Mantel geleid tot een brede belangstelling in de samenleving voor het Tudor-tijdperk. Rondleidingen met lezingen, universitaire studies, een naar verluidt uitstekende BBC-serie en beschouwingen zoals deze op de relevantie van de hoofdpersonen — Thomas Cromwell, Kardinaal Wolsely en koning Henry VIII — voor de huidige generatie Britse politici.

Hierin schuilt een les.

Ondertussen trekt bij ons de nieuwe film 'Michiel de Ruyter' volle zalen. Maar het verschil met Engeland kan niet groter zijn: Roel Reines film over de oorlogen met de Engelsen en het politieke conflict rond Willem III en de gebroeders De Witt is geankerd in tijd en plaats, zodat het verhaal impotent blijft, niets meer dan een achtbaanrit gemaakt in de slechtste Hollywoodstijl.

Dat is een tragedie.

Of historische verhalen ons in onze eigen tijd iets te bieden hebben, hangt af van eerlijkheid en authenticiteit.

Ter illustratie van dit punt, een film als metafoor: 'Gluckauf' van Remy van Heugten.

‘Ik ken hem niet, hij is er gewoon,’ zegt Lei (Bart Slegers) over Vester (Johan Leysen), baas van een misdaadsyndicaat dat al generaties lang aan de touwtjes trekt in een Limburgs dorpje waar staatsmijnen ooit werkgelegenheid aan de bevolking verschaften. Inmiddels is de sociaaleconomische neergang, mede als gevolg van de sluiting van de mijnen, overal evident.

Lang geleden werkte de vader van Lei bij de mijnen, maar later werd hij loopjongen voor Vester. Hierin volgde Lei hem. En nu raakt ook Leis zoon, Jeff (Vincent van der Valk), in de ban van de gangsters. Dat laatste leidt tot rivaliteit tussen Lei en Jeff.

Onder de oppervlakte ligt de werkelijke vraag, namelijk of de vader ertoe in staat is de man die zijn zoon aan het worden is los te zien van het kleine jongetje dat hij ooit was.

Het verleden — de geschiedenis van zijn vader — trekt als een magneet aan Lei. Hij vindt uiteindelijk geen manier om zich los te wrikken, en het verhaal eindigt in tragedie: Jeff overlijdt door een auto-ongeluk, Lei sterft gewelddadig na een poging wraak te nemen op Vester.

Als verhaal verbeeldt Gluckauf de vernietigende werking van de geschiedenis, maar ook als film bevat het werk een les: in de verbeelding van geschiedenis en cultuur wint authenticiteit het van artificialiteit.

Regisseur Van Heugten vraagt ons de maakbaarheid van identiteit te onderzoeken: zijn we wie we zijn dankzij gietvormen gemaakt door onze voorouders? Als dat zo is, hoe kunnen we ooit de toekomst tegemoet treden, hoe is vernieuwing ooit mogelijk?

Dit zijn vragen in een werk dat net als 'Wolf Hall' luid resoneert in het hier en nu.

Aanstaande maandag is historicus en literatuurwetenschapper Joep Leerssen te gast in OBA Live Filosofie, onder leiding van Wim Brands en met huisfilosoof Ad Verbrugge. Thema: culturele vorming in het onderwijs.